سمیه جاهدعطائیان: «بهروز مروتی» مدیر کمپین معلولان، به مناسبت هفته جهانی معلولان در او مباحثه با خبرنگار «شرق» در جواب به این سوال که تفاوت مهم هفته جهانی امسال با سال قبل را چطور برسی می‌کنید، تصریح می‌کند: «امسال با سال قبل تفاوت چشمگیری داشته، یعنی اگر سال قبل برای آینده یا حالت معیشت افراد دارای معلولیت دلواپس بودیم، امسال دیگر کار از ابراز نگرانی قبل و به مرز هشدار و ازردهکننده‌ای درمورد معلولان رسیده‌ایم. با نبوده است برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مؤثر در حوزه معلولیت به‌اختصاصی در قسمت‌های پیشگیری، توانمندسازی و اجرائی‌نشدن قانون حمایتاز حقوق معلولان و دیگر مصوبات مرتبط و مشکلات روزافزون درمانی، معیشتی، شغلی مسکن و… ناظر اتفاقات ناگواری در زندگی افراد دارای معلولیت هستیم. به‌ همین دلایل وجود در همه مراسم و نشست‌های دولتی را که به مناسبت هفته جهانی برگزار شده، تحریم کردیم. هنگامی سخنرانی وزرای حاضر در مراسم گرامیداشت امسال را هم می‌دیدیم، این چنین اشکار می بود در سخن بگویید‌های هیچ‌کدام از وزرا به نوشته مهم و مؤثری که درصدی بر زندگی و شرایط افراد با نیازهای اختصاصی، اثرگذار باشد، اشاره‌ای نشد. فقط نوشته استخدام اختصاصی افراد دارای معلولیت گفتن شد که خبر تازه‌ای نبوده و ماه‌ها قبل خبر‌رسانی شده می بود. همه موارد نقل‌شده در مراسم گرامیداشت امسال، جز تکرار نبوده است.

وزیر سرزمین نتیجه جلسات را علنی کند

مروتی با اشاره به نوشته مناسب‌سازی فضاهای شهری، دقت به این کار را کاری الزامی می‌داند و ادامه می‌دهد: «هنگامی وزیر سرزمین به‌ گفتن رئیس ستاد هماهنگی مناسب‌سازی سرزمین و از سخنرانان مراسم گرامیداشت، هیچ سخن مهم و خبر جدیدی برای اراعه در حوزه معلولان نداشت، چه انتظاری می‌توان از جلسات این‌چنینی که به‌ تکرار برگزار می‌بشود، داشت. وزیر سرزمین هر بار اظهار می‌کند که نوشته مناسب‌سازی در دست پیگیری است، اما سوال مهم ما از وزیر سرزمین این است که چرا نتیجه این‌همه وعده برای پیگیری، به افراد دارای معلولیت اظهار نمی‌بشود؟ چرا کارکرد قابل اراعه و محسوسی در این حوزه دیده نمی‌بشود؟ جواب سوال این است که اصلا کارکرد مؤثری نه‌فقط در حوزه مناسب‌سازی بلکه در حوزه معلولیت وجود ندارد؛ چون دغدغه‌ای در این عرصه نیست.

سبد خالی معیشت معلولان

هنگامی مصوبات مربوط به حقوق افراد دارای معلولیت در دولت روی زمین می‌ماند، نه‌تنها دولت بلکه مجلس نیز در حمایتاز معلولان عمل های عملی چشمگیری نداشته است. درعین‌حال تأسف‌بارتر این است که قوه قضائیه هم در برخورد با عوامل سرپیچی از قوانین، چندان جدی عمل نمی‌کند؛ چرا‌که حتی اگر برخوردی هم شده باشد، فعالان حوزه معلولان کمترین خبری از آن نداشته و مهم‌تر از همه روی شرایط معلولان هم تأثیری نداشته است. درحالی‌که خبر‌رسانی عمومی درمورد برخورد با یکی از دستگاه‌ها در رسانه می‌توانست از مقدار تخلفات و و سرپیچی از قوانین مربوط به معلولان کم کند. این نکات از سوی «مروتی»، مدیر کمپین معلولان، گفتن می‌بشود؛ «به جرئت می‌توانیم بگوییم که معلولان بدون حمایتکننده و همراهی مانده‌اند و در حالت رها‌شدگی به سر می‌برند. مطابق اظهار دولت، دستمزد کمتر از ۲۰ میلیون تومان در تهران به معنی خط فقر است یا سبد معیشت کارگران ۱۵ میلیون تومان برآورد شده؛ این در حالی است که افراد دارای معلولیت با مستمری ماهانه ۷۶۰ هزار تومان زندگی می‌کنند. گرانی وسایل توان‌بخشی بیداد می‌کند. مقدار پوشش خدمات مراقبتی و پرستاری معضلات بسیاری دارد. نزدیک به ۱۵۰ هزار نفر متقاضی و پشت نوبت دریافت خدمات مراقبتی قرار دارند. حداقل نرخ خدمات و دستمزد یک پرستار همه‌‌زمان ۱۵ میلیون تومان است و فاصله پرداختی سازمان بهزیستی به معلولان بابت خدمات پرستاری با آنچه در واقع باید باشد، زیاد فاحش است. گوشت، میوه، سبزی و دیگر مواد مهم مغذی از سفره معلولانی که با بیماری‌های بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حذف شده‌ است. معلولان با ۷۶۰ هزار تومان در ماه به کدام‌یک از نیازهایشان دقت کنند؛ درمان یا تغذیه، پوشاک یا پوشینه، ابزار توان‌بخشی یا مسکن و اجاره‌خانه؟».

بهزیستی نمی‌خواهد معلولان خودکفا شوند

او از حق مسلم معلولان برای مطالبه‌گری می‌گوید: «افراد دارای معلولیت به دفعات تجمع کردند و درنهایت به هیچ دستاوردی جز مطالبه‌گری نرسیدند؛ چون اراده‌ای برای اجرای ماده ۲۷ قانون حمایتاز معلولان در بدنه دولت و مجلس مشاهده نمی‌بشود. به‌گفتن مثالای آشکار، سازمان بهزیستی در یک آزمون استخدامی مشترک با دیگر دستگاه‌ها شرکت کرده است که دقیقا به سه درصد از افراد دارای معلولیت در این آزمون دقت کرده؛ درحالی‌که در قانون به صراحت نسبت به سهمیه حداقلی سه‌درصدی معلولان اشاره شده و سازمان بهزیستی می‌توانست برای الگوسازی دیگر دستگاه‌ها، نزدیک به ۳۰ تا ۵۰ درصد از سهمیه و حتی کمتر از ۲۰ درصد را به افراد دارای معلولیت تعلق دهد. هنگامی دست بهزیستی برای حمایتاز توانمندسازی معلولان در یک قسمت باز است، می‌تواند با منفعت‌برداری از این زمان، این چنین نشان دهد که برای خودکفایی و اشتغال معلولان قدم برمی‌دارند، نه این که با این چنین عملکردی راه حمایتسازمان‌های دیگر را هم از افراد دارای معلولیت ببندند».

شعار یا قولهای توخالی در روز جهانی معلولان

مروتی، فعال حوزه افراد دارای معلولیت، با انتقاد از برگزاری مراسم هر سال با گفتن گرامیداشت افراد دارای معلولیت که توسط دستگاه‌های گوناگون ترتیب داده می‌بشود، می‌گوید: «هفته جهانی موقعیت خوبی است تا دستگاه‌ها شعارهای خوبی سر‌دهند، اما هنگامی یک مصوبه قانونی به‌صورت درست در سرزمین اجرا نشود و نظارتی هم وجود نداشته باشد، مراسم این‌چنینی در عمل منفعت‌ای برای معلولان نداشته است و سخن بگویید از گرامیداشت جایگاه معلولان، ادعایی بیش برای فریب افکار عمومی محسوب نمی‌‌بشود. احترام و گرامیداشت در شرایطی حاصل می‌بشود که به قوانین بالادستی مربوط به معلولان احترام گذاشته و آنها بدون کم‌و‌کاست اجرا شوند. این خواسته یعنی عمل به قانون، نه خواسته یا توقع بسیاری می بود و نه کاری خلاف قانون». او با گفتن این که مسئولان مناسبت به مناسبت عده‌های توخالی به معلولان خواهند داد، پافشاری می‌کند: «در این هفته که به‌ نام هفته جهانی نام‌گذاری شده، صدا و شعار زیاد است، اما به‌ محض همه‌شدن این روزها، همه شعارها و قول‌های داده‌‌شده تا مناسبت بعدی همانند روز جهانی ناشنوایان، اتیسم، سندرم دان و… فراموش می‌بشود. ما در هیچ‌یک از این مناسبت‌ها ناظر اراعه کارکرد درست، شفاف یا صادقانه در حوزه عمل به مصوبات مربوط به افراد دارای معلولیت نبودیم».

خطر افزایش سن بازنشستگی برای معلولان ازکار‌افتاده

همه سخنرانی‌های مناسبتی به خبر و گزارش از دادن مستمری به معلولان ختم می‌بشود؛ بله، سازمان بهزیستی به معلولان مستمری می‌دهد، اما آمار پشت‌نوبتی‌ها را هم برای دریافت مستمری اظهار نمی‌کند و مهم‌تر از آن نمی‌گوید که مطابق با قانون چه مقدار مستمری باید به معلولان داده بشود و در واقع چه مقدار از آن پرداخت می‌بشود. مروتی‌، فعال اجتماعی در حوزه معلولیت، با اظهار نکات فوق شرایط معیشتی حاکم بر زندگی افراد با نیازهای اختصاصی را بغرنج دانسته و تصریح می‌کند: «مصوبه افزایش سن بازنشستگی بدون دادن تبصره‌ای مبنی بر این که مجلس شرایط معلولان را هم در نظر گرفته است، کاری کارشناسی‌نشده می بود‌. افراد دارای معلولیت نسبت به افرادی که معلولیتی ندارند، سریعتر از‌کار‌افتاده خواهد شد و اگر به سن بازنشستگی اضافه بشود، هیچ چیزی از عمر و توان آنها باقی نخواهد ماند. آنها قبل از این، توان ۳۰ سال کار‌کردن را هم ندارند. عدم مراعات قوانین بازنشستگی در قسمت غیردولتی و سنگ‌اندازی قسمت دولتی در اجرای مصوبات قانونی هم هر‌کدام چالش‌های فرد دیگر است که مدام معلولان را تهدید می‌کند».

نتیجه جلسات دولتی اشکار نیست

او با اشاره این که قانون مربوط به معلولان در ایران ضمانت اجرائی کافی ندارد، می‌گوید: هنگامی مصوبه‌ای که در برنامه ششم گسترش اجرا نشده است، مجدد در برنامه هفتم گسترش می‌آید، چطور می‌توان نسبت به اجرای قوانین در حوزه معلولیت امیدوار می بود؟ در همین دور از بی‌اعتنایی مسئولان به قانون، حتی سخن بگویید‌کردن از اجرای قانون حمایتاز حقوق معلولان هم برای خودمان و هم برای مخاطب خسته‌کننده و بی‌منفعت شده است. ما فقط امیدوار هستیم که مسئولان به دور از فکر و تخیل، قوانین را در بطن جامعه مراعات و به این واسطه معلولان به طور ملموس و واقعی گرامیداشت را در معیشت خودشان حس کنند.‌ مروتی‌، فعال حوزه معلولان، با اشاره به موارد بسیاری از اهمال‌کاری‌ها در برابر افراد با نیازهای اختصاصی یادآور می‌بشود: «ادعای دولت این است که سه جلسه کمیته هماهنگی و نظارت بر اجرای قانون برگزار کرده و در دولت قبل تنها یک جلسه از این کمیته برگزار شده می بود. بله، دولت سیزدهم سه جلسه برگزار کرده، اما معیار مورد نظر، تعداد جلسات برگزار‌شده نیست، بلکه دستاورد جلسات، مصوبات و خروجی آن مد‌نظر است و این که شفاف اظهار کنند برگزاری این جلسات تا چه اندازه در اجرای ماده ۲۷ قانون معلولان ‌تأثیر داشته است؟ یا ۲۹ جلسه از ستاد مناسب‌سازی سرزمین در حد وجود برخی سران و وزرا برگزار شد که باز سوال مهم است که نتیجه ملموس این جلسات، چنانچه نتیجه قابل اراعه‌ای داشته، چرا خبر‌رسانی نمی‌بشود؟».

راضی سازی مسئولان بالادستی با آمارسازی نادرست

او با گفتن این که به نظر می‌رسد مسئولان خبر یا شناختی از قوانین ندارند، تصریح می‌کند: «دولت (سازمان بهزیستی) مکلف است سالی یک بار گزارش عملکردی از روال اجرای قانون حمایتی معلولان را از دستگاه‌های اجرائی دریافت و این گزارش کارکرد را به مجلس اراعه دهد. دولت تا به امروز باید پنج گزارش کارکرد سالانه داشته باشد، اما کوتاه از یک گزارش‌. به همین علت به جرئت می‌گوییم که همه جلسات گرامیداشت، شعار‌درمانی و دستاوردسازی‌های نمادین است». مروتی در جواب به این سوال که «مسئولی در سازمان بهزیستی اظهار کرده که پشت‌نوبتی برای دریافت خدمات بهداشتی در سازمان بهزیستی نداریم، آیا این اظهار نظر قابل قبول است؟» یاداور می‌بشود: «‌ما با انتشار کردن و نقل بی‌چون‌و‌چرای همین خبر در فضای مجازی، صدها نظر دریافت کردیم و همه آنها افرادی می باشند که پشت نوبت دریافت خدمات بهداشتی قرار دارند. مهم‌تر این که تنها این افراد به فضای مجازی دسترسی داشته و تعداد بسیاری از افراد دیگر این چنین امکانی برای اعتراض و مطرح انتقاد ندارند. به نظر می‌رسد این چنین اظهارنظرهایی برای این باشد که مسئولان بالادستی‌شان راضی شوند. این در حالی است که سازمان بهزیستی باید تعداد دقیق پشت‌نوبتی‌ها را اظهار کرده و به صراحت از کاستی یا محدودیت‌ها سخن بگویید کند. این فعال حوزه افراد با نیاز‌های اختصاصی، با ابراز نگرانی از حالت معیشت معلولان تصریح می‌کند: «امسال زیاد سخت در حال سپری است و پیش‌بینی کرده‌ایم که اگر عمل به قوانین بالا‌دستی و ملزوم‌الاجرا هم چنان برتری آخر مسئولان باشد، تورم بالا ادامه‌دار بشود و در پیش‌‌بینی‌های دیگر ترویج مشاغل فصلی و کاذب بین افراد دارای معلولیت همانند زباله‌گردی، کارتن جمع‌کنی، دست‌فروشی یا بی‌خانمانی و… زیاد تر خواهد شد».