وب‌سایت «مشق نو» مطابق روال چند سال تازه خود، به‌تازگی گزارشی از مقدار رشد کاربران اینستاگرام در سرزمین و حرکت آن‌ها انتشار کرده است؛ گزارشی که آمار جالبی درمورد مقدار رشد مثبت و منفی صفحات گوناگون این شبکه اجتماعی اراعه می‌دهد. بر پایه این گزارش، تعداد صفحات پرمخاطب اینستاگرام فارسی علی‌رغم فیلترینگ گسترده، افزایش یافته است. این چنین این گزارش می‌گوید که تعداد صفحات مبتذل نیز در این شبکه اجتماعی رو به افت است.

رشد ۲۱ درصدی تعداد صفحات پرمخاطب

بر پایه این گزارش که توسط «ابوالفضل حاجی‌زادگان»، پژوهشگر اجتماعی «مشق نو» انجام شده است، طی یک سال قبل مقدار تعداد صفحات پرمخاطب اینستاگرام با ۲۱ درصد رشد روبه رو شده و به عدد ۳۲۱۲ رسیده است. این درحالی است که این شبکه اجتماعی تنها با فیلترشکن در دسترس کاربران سرزمین قرار می‌گیرد.

دیگر داده‌های این گزارش حاکی از آن است که سهم صفحه‌های «طنز و سرگرمی» در ادامه‌ روال نزولی قبل، در پاییز سال جاری به ۲۷ درصد افت اشکار کرده است. سهم این صفحه‌ها در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به‌ترتیب ۳۳ و ۳۰ درصد از کل صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی بوده است.

صفحه‌های «آموزشی» و صفحه‌های «کسب‌وکار» هم موفق شده‌اند رشد کنند و درحالی‌که در سال ۱۳۹۸، تنها ۵ درصد از صفحه‌های پرمخاطب ایرانی در اینستاگرام محتوای آموزشی انتشار می‌کردند، اکنون این عدد در پاییز سال ۱۴۰۲ به ۱۶ درصد رسیده است. این چنین درحالی‌که در سال ۹۸، تنها ۲ درصد از صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی را صفحه‌های «کسب‌وکار» راه اندازی می‌دادند، این آمار در سال جاری به ۱۱ درصد افزایش اشکار کرده است.

آن‌طور که مشق نو گزارش داده، یکی دیگر از تغییرات مشهود در بین صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی، ظهور صفحه‌های «احساسی» است. این صفحه‌ها غالباً احساسات منفی انسان‌ها (همانند ناکامی‌های عاطفی، تنهایی، دلخوری، غم و…) را بازنمایی می‌کنند. درحالی‌که تا دو سال پیش صفحه‌های احساسی هیچ سهمی در بین صفحه‌های پرمخاطب ایرانی اینستاگرام نداشتند، در پاییز ۱۴۰۲ این صفحه‌ها ۴/۲ درصد از صفحه‌های پرمخاطب را به خود تعلق داده و بالاتر از صفحه‌های سیاسی قرار گرفته‌اند.

صفحات گردشگری نیز به رشد تدریجی سهمشان در بین صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی ادامه داده‌اند و در سال جاری به سهم ۱/۲ درصدی رسیده‌اند. تداوم اقبال کاربران اینستاگرام نسبت به صفحه‌های گردشگری می‌تواند پشتیبانی قابل‌توجهی به صنعت گردشگری سرزمین کند.

آمار کاهشی ابتذال

با وجود این که «ابتذال» شبکه‌های اجتماعی آنلاین دستاویزی همیشگی برای محدود‌کردن دسترسی شهروندان به این پلتفرم‌ها بوده است، یافته‌های این پژوهش مشخص می کند که سهم صفحه‌های پورنوگرافی (صفحات دارای محتوای بزرگسال) کماکان به‌طور معناداری رو به افت است. درحالی‌که در سال ۱۳۹۸، ۹ درصد از صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی محتواهای بزرگسال انتشار می‌کرده‌اند، این نسبت در سال ۱۴۰۲ به ۲/۱ درصد رسیده است. 

یکی دیگر از تغییرات دلنشین دقت در توزیع صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی، افزایش تدریجی سهم صفحه‌های مذهبی است. این اتفاق مشخص می کند که اینستاگرام ایرانی به‌سمت فراگیرترشدن حرکت می‌کند و مسئله دیگر آنکه به‌نظر می‌رسد مبلغان مذهبی نیز به این نتیجه رسیده‌اند که فقطً با اتکا بر رسانه‌های رسمی و پلتفرم‌های «بومی» نمی توانند به‌قدر کافی روی کاربران تأثیر بگذارند.

درحالی‌که در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، سهم زنان در بین گردانندگان صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی از ۳۲ درصد به نزدیک به ۴۲ رسید، طی دو سال قبل، تحول چشمگیری در توزیع جنسیتی صفحه‌های پرمخاطب فعال اینستاگرام ایرانی تشکیل نشده است.

این چنین به‌جز صفحه‌های «سبک زندگی»، «مد و زیبایی» و «مذهبی»، در دیگر حوزه‌ها توزیع جنسیتی صاحبان صفحه‌های پرمخاطب در اینستاگرام ایرانی طی سال‌های قبل، غالباً به‌سمت متوازن‌تر شدن حرکت کرده است. به گفتن مثال، درحالی‌که در سال ۱۳۹۸ تنها ۱۴ درصد از صاحبان صفحه‌های آموزشی پرمخاطب در اینستاگرام ایرانی زن بودند، این نسبت در سال جاری به ۴۵ درصد رسیده است.

توزیع جغرافیایی صفحه‌های پرمخاطب، سپس از تغییری معنادار در فاصله‌ سال‌های ۹۸ تا ۹۹، تا بحال تحول محسوسی نداشته است. از هر پنج صفحه پرمخاطب فعال ایرانی در اینستاگرام، چهار موردشان در داخل ایران می باشند.

«علی دایی»، «فرهنگ هلاکویی» و «شادمهر عقیلی» از پرطرفدارترین‌ها می باشند

بر پایه گراف‌هایی که در این گزارش آمده است، در بین صفحات سینمایی، «نوید محمدزاده» و در بین صفحات طنز اکانت مربوط به «مجتبی شفیعی» بیشترین مرجعیت را دارند. بیشترین سهم در بین صفحات احساسی نیز مربوط به محتوای مرتبط با شادمهر عقیلی است و در قسمت صفحات انگیزشی، فرهنگ هلاکویی بیشترین مرجعیت را دارد. این گزارش می‌افزاید که در بین صفحات ورزشی، علی دایی بیشترین محوریت پست‌ها را دارد.

این گزارش این چنین به این نوشته اشاره کرده است که سپس از فیلترینگ، «حسن ریوندی» دیگر پرمخاطب‌ترین صفحه اینستاگرام فارسی را ندارد و این رتبه به بی‌بی‌سی فارسی رسیده است.

این گزارش مشخص می کند که فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام طی یک سال تازه، نه‌تنها تبدیل افت تعداد مخاطبان نشده، بلکه این آمار هم چنان روال افزایشی خود را طی کرده است. این آمار می‌تواند به مسئولان این حوزه اخطار دهد که با فیلترکردن یک پلتفرم خارجی، شرایط رشد پلتفرم‌های داخلی فراهم نمی‌بشود و تنها انحصار بر بازار حاکم می‌بشود.