به نقل از برنا؛ بیانیه تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درمورد ذخایر و شدت غنی‌سازی ایران، جنجال خبری گسترده‌ای در فضای بین‌المللی به پا کرد. آژانس چند روز قبل در بیانیه‌ای گفتن کرده است ایران شدت تشکیل اورانیوم غنی‌شده ۶۰درصدی خود را به ۹کیلوگرم در ماه افزایش داده است. مطابق بیانیه تازه این نهاد، بعد از افت شدت انباشت در ژوئن ۲۰۲۳، ایران مجددا به روال نیمه ابتدایی سال ۲۰۲۳ از حیث شدت تشکیل و انباشت اورانیوم ۶۰درصد بازگشته است. بعد از انتشار کردن بیانیه تازه آژانس تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان) به همراه آمریکا به محکوم کردن افزایش شدت تشکیل اورانیوم توسط ایران پرداخته و آن را «نشانه فقدان اراده ایران برای شراکت در جهت افت تنش‌های منطقه‌ای» خواندند. به این بهانه نگاهی به ابعاد فضاسازی تازه آژانس، آمریکا و اروپا و ربط آن با در پیش بودن بند غروب ۸،۵ساله برجام انداخته‌ایم.
بازخوانی کشمکش تازه در اغاز بند غروب ۸ساله
در تابستان سال‌جاری و با نزدیک شدن به بند غروب سال هشتم برجام (اکتبر ۲۰۲۳) و از بین بردن برخی تحریم‌ها و افت محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران، گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای از گمان تحقق یا عدم‌تحقق این قضیه انتشار شد. بندهای غروب در برجام اشاره به افت محدودیت‌ها و تعهدات ایران و ایضا گسترش برنامه هسته‌ای ایران و این چنین افت و لغو قوانین تحریمی دارد. مطابق متن برجام در سال هشتم اجرای این توافق در اکتبر ۲۰۲۳ مصادف با مهرماه ۱۴۰۲، بنا می بود محدودیت‌های برنامه موشک‌های بالستیک ایران با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و این چنین تحریم‌های نفتی، مالی و اشخاص مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا برداشته بشود. با فرا رسیدن موعد بند غروب هشت ساله، دبیرخانه شورای امنیت با ارسال یادداشتی به سرزمین‌های عضو سازمان ملل، آخر محدودیت‌های ۸ساله ایران در برجام را خبرداد، اما تروئیکای اروپایی و سپس شورای اروپا از تصمیم خود برای «نگه داری محدودیت‌ها تحت رژیم منع اشاعه اتحادیه اروپا علیه ایران» و عدم‌اجرای بندهای تعهدات مرتبط با اتحادیه در بند غروب اظهار کردند. به این ترتیب اشکار شد با وجود پایان محدودیت‌ها مطابق قطعنامه ۲۲۳۱، اروپا خود را ملزم به مراعات این قضیه نمی‌داند و تعهدات خود در این عرصه را انجام نخواهد داد. این نوشته را می‌توان به نوعی تقسیم کار بین آمریکا و اروپا برای نگه داری اهرم‌های سختی بر ایران، برای مذاکرات آتی برداشت کرد.
بیانیه تازه آژانس، فضاسازی برای سختی مجدد بر ایران
در بیانیه تازه آژانس به انتقاد از افزایش شدت تشکیل و انباشت اورانیوم غنی‌شده ایران پرداخته شده و آمده است: «ایران از آخر نوامبر قبل، تشکیل اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده خود را به نزدیک به ۹ کیلوگرم در ماه افزایش داده که بیانگر افزایش نسبت به تشکیل ماهانه ۳ کیلوگرم از ژوئن ۲۰۲۳ و برگشت به نرخ ماهانه ۹ کیلوگرمی است که در نیمه اول سال ۲۰۲۳ تشکیل می‌شد.» پایگاه یورونیوز فارسی متعلق به شبکه یورونیوز که انعکاس‌دهنده مواضع اتحادیه اروپاست در این‌باره نوشته است: «ایران در ماه نوامبر دارای ذخیره ۵۶۷.۱ کیلوگرمی از اورانیومِ با خلوص ۲۰ درصد و ۱۲۸.۳ کیلوگرمی از اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده، می بود. این مقدار بیشتر از سه برابر اورانیومی است که از نظر تئوری برای ساخت بمب اتمی حاوی اورانیوم با خلوص ۹۰ درصدی ملزوم است.» هرچند یورونیوز در آخر این گزارش، مدعی شده ایران با افت سطح غنی‌سازی از ۸۳ به ۶۰درصد در پی ارسال پالس برای احیای مذاکرات است، اما در بیانیه تروئیکای اروپایی و آمریکا، افزایش شدت تشکیل اورانیوم با غنای ۶۰درصدی، «انعکاس حرکت غیرمسئولانه همزمان با تنش منطقه‌ای» خوانده شده است. به‌نظر می‌رسد در بعد این فضاسازی، برنامه هماهنگی از سوی آژانس، آمریکا و اروپا در اغاز بند غروب ۸،۵ساله برجام طراحی شده است.
بند غروب ۸،۵ساله برجام و ربط فضاسازی تازه با آن
مطابق بند غروب ۸،۵ساله برجام در اغاز سال ۲۰۲۴ میلادی، محدودیت‌های مرتبط با سانتریفیوژ‌های پیشرفته و محدودیت تحقیق و گسترش آن باید برداشته بشود. این بدان معنی است که ایران شدت غنی‌سازی و انباشت موارد ذخیره شده خود را با سانتریفیوژ‌های پیشرفته افزایش خواهد داد و ایضا خیز بلندی برای تحقیق و گسترش و در نتیجه ساخت نسل‌های تازه سانتریفیوژ برخواهد داشت. اهمیت این مسئله آنجایی روشن‌تر می‌بشود که بدانیم مرحله های طراحی و ساخت همه سانتریفیوژ‌های نسل تازه ایران توسط دانشمندان و متخصصان داخلی انجام گرفته است. تا بهمن سال قبل و افزون بر ۷هزار و ۲۳۰سانتریفیوژ نسل اول، ایران ۵هزار و ۷۶۳سانتریفیوژ از انواع: IR-۲ M، IR-۴، IR-۶، IR-۵، و IR-۶ S در اختیار داشته و مجموع سانتریفیوژ‌های طراحی شده نسل جدیدتر ایران به ۱۶نوع می‌رسد. IR-۹ازجمله دیگر انواع سانتریفیوژ‌های مورد اشاره است که در فروردین ۱۴۰۰در تاسیسات نطنز نصب شد. ذکر این مسئله الزامی است که سانتریفیوژ‌های نسل تازه توان غنی‌سازی از ۵.۵تا ۵۰برابر نسل اول را دارند، لذا اهمیت تحقیق و گسترش و منفعت گیری از سانتریفیوژ‌های نسل تازه علاوه بر کاربرد آن در انرژی برق و ساخت رادیوداروها، در روال بومی‌سازی صنعت هسته‌ای ایران و تحکیم دانش هسته‌ای سرزمین همپای علم روز دنیا نیز موردنظر است. افزون بر آن افزایش شدت و توان غنی‌سازی اورانیوم با سانتریفیوژ‌های نسل تازه، بر توان بازدارندگی هسته‌ای ایران می‌افزاید.
جمع‌بندی
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، با رد گزارش تازه آژانس گفتن کرده است: «ظرفیت جدیدی تشکیل نشده و ایران همان غنی‌سازی ۶۰درصدی اسبق را انجام می‌دهد»، اما مطابق مواردی که حرف های شد با دقت به در پیش بودن بند غروب ۲۰۲۴ و لغو خودکار محدودیت‌های ایران مطابق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، گمان این که آمریکا و تروئیکا یا یکی از این طرف‌ها به‌جستوجو پرونده‌سازی تازه برای نگه داری محدودیت‌های تحقیق و گسترش سانتریفیوژ‌ها باشند یا درصورت لغو این محدودیت‌ها، به گسترش تحریم‌ها با بهانه‌جویی تازه بپردازند، دور از ذهن نیست. از نظر دیگر گمان خرابکاری و تشکیل آلودگی از این طریق در زنجیره سانتریفیوژ‌های نسل تازه نصب شده، برای القای ضعف فنی ایران در ساخت این سانتریفیوژ‌ها و القای خطرناک بودن آنان با دقت به توانایی خرابکاری در نطنز و پارچین در سال‌های تازه نیز وجود دارد. به هر صورت پیش‌بینی می‌بشود در مقطع دوسه ماه آتی تنش‌ها حول افت محدودیت‌های ایران در بند غروب ۸،۵ساله رو به افزایش باشد.
آخرین مطالب
منبع: شهروند
منبع