مطابق مطالعه‌ای تازه، دو شب خواب کم، برای تشکیل حس پیری در افراد کافی است. محققان می‌گویند خواب مداوم و آرام عاملی کلیدی برای حس سن واقعی افراد است.

روانشناسان در سوئد دریافتند داوطلبانی که خواب آنها دو شب متوالی به چهار ساعت محدود می‌شود، خود را بیشتر از چهار سال پیرتر حس می‌کنند. برخی نیز ادعا می‌کردند که خواب‌آلودگی علتمی‌شود آنها چندین دهه حس پیری کنند.

برعکس این حالت وقتی مشاهده شد که به افراد اجازه داده شد تا ۹ ساعت در رختخواب بمانند. هرچند که تأثیر این رویکرد روی حس افراد کمتر می بود، اما شرکت‌کنندگان در این مطالعه ادعا کردند که بعد از استراحت کافی به‌طور متوسط حس می‌کنند سه ماه جوا‌ن‌تر از سن واقعی خود می باشند.

تأثیر سریع کم‌خوابی بر حس پیری

دکتر «لئونی بالتر»، روانشناس اعصاب و روان در مؤسسه کارولینسکا در استکهلم و اولین نویسنده این مطالعه، او گفت:

«خواب تأثیر عمده‌ای روی حس شما از سن خود دارد و این فقط به الگوهای خواب طویل‌زمان شما مربوط نمی‌شود. حتی وقتی که دو شب کمتر می‌خوابید، تأثیر مستقیم آن را خواهید دید.»

حس پیری علاوه بر ناتوانی زیاد تر، امکان پذیر با تغذیه ناسالم، افت تحرکات بدنی و تمایل کمتر افراد به معاشرت و شراکت در ازمایش ها تازه، بر سلامت آنها نیز تأثیر بگذارد.

محققان برای رسیدن به نتایج خود دو مطالعه انجام دادند. در مرحله اول، ۴۲۹ نفر از افراد ۱۸ تا ۷۰ ساله به سؤالاتی درمورد این که درصورت چند شب بدخوابیدن خود را در چه سنی حس می‌کنند، جواب دادند. خواب‌آلودگی آنها نیز بر پایه مقیاس استاندارد مورد منفعت گیری در تحقیقات روانشناسی رتبه‌بندی شد.

دانشمندان دریافتند به ازای هر روز کم‌خوابی، داوطلبان خود را به‌طور متوسط سه ماه بزرگ‌تر حس می‌کردند. درحالی‌که افراد با یک ماه خواب بدون مشکل، خود را تقریباً شش سال جوان‌تر از سن واقعی حس می‌کردند. بااین‌حال، اشکار نبوده است که آیا خواب بد علتمی‌شود افراد حس پیری کنند یا برعکس.

در مطالعه دوم، محققان از ۱۸۶ داوطلب ۱۸ تا ۴۶ ساله سوال کردند که سپس از دو شب خواب زیاد، که در آن هر شب ۹ ساعت در رختخواب می‌ماندند و دو شب که فقط چهار ساعت در شب می‌خوابیدند، خود را در چه سنی حس می‌کردند. بعد از دو شب خواب محدود، شرکت‌کنندگان خود را به‌طور متوسط ۴.۴۴ سال بزرگ‌تر از وقتی که خواب کافی داشتند حس می‌کردند. به این علت حس مسن‌تربودن‌ با حس خواب‌آلودگی همراه می بود.

بالتر او گفت: «اگر می‌خواهید حس جوانی کنید، با اهمیت ترین چیز این است که از خواب خود محافظت کنید.»

مطالعات آینده

روان‌شناسان در Proceedings of the Royal Society B تفاوت‌هایی را در عکس العمل‌های افراد به کم‌خوابی توصیف می‌کنند. این توصیف بسته به این که افراد صبح‌بعضی اوقات می باشند، یعنی صبح سریع بیدار خواهد شد و شب سریع به رختخواب می‌روال، یا عصرگاهی می باشند، که دیر بیدار خواهد شد و دیر می‌خوابند متفاوت است. تیپ‌های عصرگاهی طبق معمولً حتی بعد از خواب زیاد، خود را مسن‌تر حس می‌کردند.

بالتر می‌گوید که یافته‌ها، درصورت قبول، می‌توانند به خوبی مورد منفعت گیری قرار بگیرند. او او گفت: «این مهم است که بدانیم سن ذهنی چه مقدار انعطاف‌پذیر است. اگر بتوانیم به مردم حس جوان‌تری بدهیم، امکان پذیر بتوانند از مزایای مرتبط با آن برخوردار شوند، همانند تمایل زیاد تر به توانایی‌های تازه و فعال‌بودن‌ اجتماعی و فیزیکی.»

دکتر «سرنا ساباتینی»، روانشناس دانشگاه ساری، نتایج را امیدبخش خواند، اما او گفت که بازدید این که آیا این نتایج در افراد مسن‌تر نیز باقی می‌همانند یا خیر، باید برتری تحقیقات آینده باشد.

او افزود: «یک چیز مهم دیگر که در تحقیقات آینده باید در نظر گرفته شود، کاوش در این مکانیسم‌ها در طول زمان است. این مطالعه به ما می‌گوید که خواب بد شبانه می‌تواند بر حس ما در روز سپس تأثیر بگذارد. اما اثرات خواب بد برای ماه‌ها و سال‌ها چیست؟»

دکتر «ایولیانا هارتسکو»، مدرس ارشد روانشناسی در دانشگاه لافبورو، او گفت که کیفیت خواب ناکافی یا ضعیف برای رفتارهای سبک زندگی مهم است و در طویل زمان بر سلامت تأثیر می‌گذارد.

او او گفت: «خواب یکی از رفتارهای قابل تحول است که تأثیر سریع و قابل‌توجهی بر سلامتی دارد. مدتی طول می‌کشد تا تاثیرات رژیم غذایی نامناسب و فعالیت بدنی کم را فهمید شوید. اما تأثیر یک شب کم‌خوابی سریع است و بر همه رفتارهای سبک زندگی در ۲۴ ساعت دیگر قابل مشاهده است.»

نیاز به تحقیقات طویل زمان

یک مطالعه جداگانه ۱۰ ساله روی بیشتر از ۴۰۰۰ اروپایی نشان داد افرادی که به‌طور مداوم دو تا سه بار در هفته ورزش می‌کنند، به‌طور قابل توجهی کمتر از افراد غیرفعال از بی‌خوابی رنج می‌برند و بهتر می‌توانند هر شب شش تا نه ساعت بخوابند.

تیم بین‌المللی محققان، سوال‌نامه‌هایی را از افراد ثبت‌نام‌شده در نظرسنجی سلامت تنفسی جامعه اروپایی درمورد عادات ورزشی، مقدار خواب و زمان زمان آنها و مقدار حس خواب‌آلودگی در روز مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دادند. داوطلبان در ۲۱ سایت و در ۹ سرزمین به زمان یک دهه زیر نظر بودند.

این مطالعه نشان داد افرادی که دو بار در هفته، حداقل یک ساعت ورزش می‌کردند، ۴۲ درصد کمتر از افراد غیرفعال دچار مشکل به خواب رفتن‌ می‌شدند.

نویسندگان در BMJ Open می نویسند: «این مطالعه دارای یک دوره پیگیری طویل، به زمان ۱۰ سال است و مشخص می کند که ارامش در فعالیت بدنی امکان پذیر عامل مهمی در بهینه‌سازی زمان خواب و افت علائم بی‌خوابی باشد.»