Ekranoplan ها یا “شناور تاثییر-سطحی” وسایل نقلیه منحصر به فردی می باشند که جنبه های یک قایق را با یک هواپیما و یک هاورکرافت ترکیب می کنند. اکرانوپلان ها می توانند با منفعت گیری از تاثییر سطحی بر روی سطح آب یا یک بالشتک از هوا سوار شوند. هنگامی که آمریکایی ها برای اولین بار تصاویر جاسوسی از شوروی در حال ساخت یک اکرانوپلان عظیم الجثه را دریافت کردند، به این نیمه قایق/نیمه هواپیما لقب هیولای دریای خزر (Caspian Sea Monster) را دادند. مزیت مهم بالی هوایی که با منفعت گیری از تاثییر سطحی کار می کند این است که نیروی اصطکاک وابسته به لیفت را افت می دهد. اگر بتوان بر چالش ها تسلط کرد، اکرانوپلن ها قادر خواهند می بود بارهای سنگین را به شدت و زیر تشخیص رادار حمل کنند.

۱- اکرانوپلان کلاس Lun

• مقصد: تهاجمی/ترابری
• تعداد فروند ساخته شده: ۱
• تاریخ: ۱۹۸۷- دهه ۱۹۹۰
• شدت: حداکثر ۲۹۷ گره دریایی

شوروی در اقداماتی مشهور آزمایش های بسیاری در عرصه گسترش اکرانوپلان های غول پیکر نظامی انجام داد. اکرانوپلان کلاس Lun (در زبان روسی به معنی قوش) تنها اکرانوپلان است که به عنوا یک کشتی جنگی عملیاتی شود. این پرنده دریایی در ناوگان دریای خزر شوروی به کار گرفته شد.

اکرانوپلان کلاس Lun می توانست نزدیک به ۴ متر از سطح آب پرواز کند. قرار می بود دو اکرانوپلان کلاس Lun توسط شوروی ساخته شود. سپس از این که یک فروند از آن ها ساخته شد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید. باقی مانده این اکرانوپلان امروز در شهر کاسپیسک در جمهوری داغستان در ساحل دریای خزر نگهداری می شود. این پرنده غول پیکر نزدیک به ۷۴ متر طول و ۴۴ متر عرض دارد و می تواند به شدت بیشتر از ۵۴۷ کیلومتر بر ساعت برسد.

۲- هیولای دریای خزر

• مقصد: نمونه اولیه
• تعداد فروند ساخته شده: ۱
• تاریخ: ۱۹۶۰-۱۹۸۰
• شدت: حداکثر ۳۵۰ گره دریایی

هیولای دریای خزر که در روسی با نام Korabl Maket یا KM شناخته می شود، یک اکرانوپلان غول پیکر آزمایشی می بود که در دوران اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۶۰ ساخته شد. تنها یک فروند از این اکرانوپلان ساخته شد و شوروی از آن برای تست منفعت گیری می کرد تا این که در سال ۱۹۸۰ دچار سانحه شد. اگر هیولای دریای خزر را یک هواپیما در نظر بگیریم، بزرگ ترین و سنگین ترین هواپیمایی است که تا بحال ساخته شده است (یا دستکم دومین سپس از An-225). این پرنده دارای طول بالی به اندازه ۳۷.۵ متر و طول ۹۲ متر می بود. حداکثر وزن این پرنده در زمان برخاستن ۵۴۴ تن می بود.

آمریکایی ها از ساخت هیولای دریای خزر مطلع شده و به آن این لقب را دادند، سپس از این که تصاویر هوایی از یک هواپیمای جاسوسی U-2 به دست این سرزمین رسید. این کشف تبدیل سراسیمه شدن آمریکا شد چون در ابتدا نمی دانستند که این پرنده چیست و چه هدفی را جستوجو می کند.

این اکرانوپلان به علت نادرست خلبان در سال ۱۹۸۰ سقوط کرد و تلاشی برای تعمیر و نجات آن نیز صورت نگرفت. این هواپیما به زمان یک هفته روی دریا شناور می بود تا این که در درون دریای خزر غرق شد، جایی که امروز هم چنان همانجاست.

۳- Bartini Beriev

• مقصد: رزم ضد زیردریایی
• تعداد فروند ساخته شده: ۲
• سرزمین: اتحاد جماهیر شوروی
• تاریخ: ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۷
• شدت: حداکثر ۴۱۰ گره دریایی

پرنده Beriev VVA-14 ساخت بارتینی یک تلاش دیگر توسط اتحاد جماهیر شوروی برای گسترش اکرانوپلان های سودمند و غول پیکر برای اهداف نظامی می بود. این پرنده در دهه ۱۹۷۰ به گفتن بخشی از یک تلاش برای مقابله با زیردریایی های موشک دار آمریکا گسترش یافت. Beriev VVA-14 توانست در ارتفاعات بالا (سقف سرویس ۲۶,۰۰۰ تا ۳۳,۰۰۰ پا) پرواز کرده و با منفعت گیری از تاثییر زمینی روی هوا معلق بماند. این اکرانوپلان ۲۶ متر طول داشت و طول بال های آن به نزدیک به ۳۰ متر می رسید. وزن خالی آن نزدیک به ۲۳.۱ تن می بود و وزن ناخالص آن به ۵۲ تن نیز می رسید. شدت آن به ۴۱۰ گره دریایی و بردش به ۱۳۲۰ مایل دریایی می رسید.

دو نسخه اولیه از Beriev VVA-14 ساخته شد اما سپس از این که بارتینی در سال ۱۹۷۴ در جریان سقوط یکی از اکرانوپلان هایش کشته شد، این پروژه نیز رفته رفته کنار گذاشته شد. تنها Beriev VVA-14 باقی مانده در سال ۱۹۸۷ بازنشسته شد و بعدها در موزه نیروی هوایی مرکزی شوروی به نمایش درآمد و تا این مدت هم در حالتی نیمه اوراق شده در این موزه قرار دارد.

۴- HESA Bavar 2

• مقصد: گشت زنی دریایی
• تعداد فروند ساخته شده: بیشتر از ۱۲ فروند
• تاریخ: از سال ۲۰۱۰
• شدت: نامشخص

ایران اکنون یک نیروی دریایی نسبتاً کوچک دارد و به همین خاطر در حال گسترش اکرانوپلان ها به گفتن یک استراتژی مقابله نامتقارن با نیرو دریایی های قوی تری همانند ایالات متحده است. باور ۲ ساخت هسا اولین بار در سال ۲۰۱۰ رونمایی شد و طوری طراحی شده که شناسایی و ردیابی آن توسط رادار دشوار باشد. به نظر می رسد که این اکرانوپلان برای ماموریت های گشت زنی طراحی شده باشد در حالی که با یک سری سلاح تجهیزشده است.

در سال ۲۰۱۲ وزارت دفاع ایران مدعی شد که سه اسکادران از باور ۲ را به نیروهای سپاه پاسداران تحویل داده است. به طور رسمی اظهار نشده که چند فروند از این ارکانوپلان ساخته شده اما آینده ای در نیروی دریایی ایران دارند، هر چند به اندازه همتایان روس خود اصلاً غول پیکر به شمار نمی آیند.

۵- AirFish 8

• مقصد: حمل و نقل مسافر/تردد مختصر
• تعداد فروند ساخته شده: بیشتر از ۲ فروند
• سرزمین: سنگاپور
• تاریخ: از ۲۰۰۱
• شدت: حداکثر ۱۰۶ گره دریایی

در حالی که به نظر می رسد که ارکانوپلان ها روی هم رفته پرنده هایی ناکامی خورده و ایده شوروی بودند، تا این مدت هم تلاش هایی برای گسترش آن ها به منظور حمل و نقل دریایی مختصر وجود دارد. AirFish 8 یک اکرانوپلان ساخت کمپانی سنگاپوری WigetWorks است که به گفتن یک پرنده ۸ تا ۱۰ سرنشینه از جمله دو خدمه و ۶ تا ۸ مسافر گسترش یافته است. این اکرانوپلان از از موتور خودرویی V8 منفعت گیری می کند که سوخت آن بنزین بدون سرب با اکتان ۹۵ است.

AirFish 8 یک پروژه موفق بوده که مصرف سوخت پایینی داشته و مقدار بار بالایی حمل می کند. مسافران از سفر نرمی لذت برده و هزینه راه اندازی پایینی دارد. برد این اکرانوپلان ۳۰۰ مایل دریایی است و شدت آن به ۸۰ گره دریایی می رسد هر چند حداکثر شدت آن ۱۰۶ گره اظهار شده است.