به گزارش خبرگزاری برنا، برنامه رادیویی در مسیر اندیشه با نوشته بازدید کارکرد ۴۰ ساله شورای عالی انقلاب فرهنگی با وجود اعضای دبیرخانه این شورا و پژوهشگران از رادیو گفتگو پخش شد.

در این نشست رادیویی امید امرالله عضو هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب، ابراهیم معظمی گودرزی مدیر امور تعامل های فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حمزه امیری پژوهشگر سیاستگذاری و شناخت اجتماعی و امید عبدالهی، معاون اجتماعی ستاد فرهنگی اجتماعی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به اراعه مطالب پرداختند.

زمان ترمیم محتوای نظام آموزش عالی سرزمین فرا رسیده است

امید امرالله، عضو هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب با اشاره به این که شورای عالی انقلاب فرهنگی در انقلاب اسلامی متولد شده، او گفت: انقلاب اسلامی ایران ایدئولوژیک می بود و احتمالا کمتر بتوان آن را انقلابی سیاسی برشمرد که با نارضایتی مردم در دوره پهلوی در خصوص عدم مراعات شئونات فرهنگی و تعارضاتِ سلیقه ای از سوی حاکمیت پهلوی با قیمت های مردم، شکل گرفت و عمده اعتراضات مردم و امام خمینی به گفتن رهبر این انقلاب نسبت به شاه و حاکمیت ناظر بر این می بود که حکومتِ قبلی نه تنها در راستای قیمت ها قدم برنمی داشت، بلکه خلافِ آن حرکت می کرد.

وی با اشاره به این که تعداد بسیاری سردمداران از بین بهائیان بودند و دین اسلام و تشیع را نیز زیر سوال می بردند، افزود: انقلاب و نارضایتی مردم عمدا در حوزه مسائل فرهنگی و دغدغه امام هم حاکمیت اسلام در کشورمان می بود؛ این حاکمیت بیشتر از رنگ و بوی سیاسی، شکلی ایدئولوژیک داشت به این علت بعد از انقلاب نهادهای فرهنگی سرزمین ازجمله دانشگاه و مدارس و کتب درسی مورد بازنگری قرار گرفتند.

امرالله در ادامه گفت: معلمان، کتاب ها، فضای آموزش و پرورش و آموزش عالی مورد بازنگری قرار گرفت و در نهایت امام در ۱۹ آذر ۶۳ دستور راه اندازی شورای عالی انقلاب فرهنگی را دادند که مقصد راه اندازی این شورا، جامعیتی حول محور انقلاب می بود.

وی خاطرنشان کرد: نهادهای فرهنگی با تولد خود، ابتدا به سان کودکی نونهال و خردسال می باشند و کم کم شناخت خود را از محیط تکمیل کرده و قوت و تثبیت حاکمیت به آن ها پشتیبانی می کند؛ شرط مهم بازدید کارکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی هم، دقت به اغاز آن از سنین نوپایی است. 

این عضو هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب تصریح کرد: در این ۴ دهه تصفیه دانشگاه‌ها از وجود اساتید و هیئات علمی که با تفکر حکومت چهلوی کار می کردند، از جمله عمل های مهم شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است یقیناً برخی دانشجویان نیز پشت دسته حکومت پهلوی سینه زده و پیش می رفتند. طبیعتا مدیریتِ فضای فرهنگی سرزمین با این شکل امکان پذیر نبوده است.

او همین طور گفت: قدم مهم و موثر شورای عالی انقلاب فرهنگی ناظر بر این می بود که دانشگاه ها و مدارس و کتب درسی دانشگاهی و آموزش عالی را در رشته های علوم انسانی تصفیه کند و معتقدم تدبیر امام به جا می بود که انقلاب را نجات داد.

امرالله در آخر او گفت: با تثبیت حکومت، زمان آن رسیده می بود که اوضاع محتوایی نظام آموزش عالی سرزمین را ترمیم کنیم. در آن زمان تعریف فرهنگ به سان امروز نقل نبوده است و شورا توان کارکرد گسترده ای را نداشت و لذا تا سال های دهه ۷۰، روی جذب اعضای هیئت علمی و روسای دانشگاه‌ها و سیاست‌های کلان نظام آموزش و فرهنگ عمل شد.

فرهنگ هم چنان در حاشیه تصمیم‌گیری‌های سرزمین است 

حمزه امیری، پژوهشگر سیاست‌گذاری و شناخت اجتماعی، در ادامه برنامه با انتقاد از جایگاه فرهنگ در ساختار تصمیم‌گیری سرزمین او گفت: ظواهر زندگی و آنچه می‌خوریم، می‌پوشیم و سبک زندگی ما، ظاهر تمدن می باشند که به یک فرهنگ شکل‌گرفته متصل‌اند. فرهنگ کاملاً پویاست و مرتباً نو به نو می‌شود. نهادی که تصمیم مداخله در این حوزه را دارد، باید خود را مشابه با این تغیرات، چابک و به‌روز نگه دارد.

وی با اشاره به مأموریت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این نهاد باید ویژگی‌های فرهنگی را در خود داشته باشد. نقد ما به افراد یا دولت‌ها نیست، بلکه درمورد نهادی ۴۰ ساله سخن بگویید می‌کنیم که باید در راستای اهداف اولیه خود کارکرد مؤثرتری داشته باشد.

امیری با گفتن این که اهداف شورای عالی انقلاب فرهنگی تا بحال به‌خوبی محقق نشده است، او گفت: سهم فرهنگ از قسمت عمومی سرزمین می‌تواند شاخصی برای برسی کارکرد این شورا باشد. بااین‌حال، به نظر می‌رسد فرهنگ در سیاست داخلی، سیاست خارجی و دیگر شئون حاکمیتی سرزمین در انتهای برتری‌ها قرار دارد.

وی به ساختار کمیسیون فرهنگی مجلس نیز اشاره کرد و اظهار کرد: مدام نوعی بی‌توجهی به حوزه فرهنگ وجود داشته است. عضویت در کمیسیون فرهنگی مجلس چندان مورد استقبال نمایندگان نیست. حتی در این دوره، راه اندازی این کمیسیون با تأخیری قابل‌دقت همراه می بود که نشان‌دهنده مظلومیت حوزه فرهنگ است.  

این پژوهشگر با انتقاد از حالت جاری بودجه فرهنگی تصریح کرد: در لایحه بودجه جاری نیز فرهنگ هم چنان در انتهای جداول بودجه قرار دارد. با این که امکان پذیر تغییرات جزئی تشکیل شده باشد، اما این قسمت از برتری‌های تصمیم‌گیری‌های کلان سرزمین دور مانده است.

امیری با اشاره به اهمیت فرهنگ در انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: فرهنگ در انقلاب اسلامی ایران نقش الهام‌بخشی داشته است، اما به نظر می‌رسد به علت تغیرات اجتماعی، این نقش مخدوش شده و سطح نگرانی‌ها در جامعه افزایش یافته است. این در حالی است که حوزه فرهنگ ماهیتی زیربنایی دارد و باید مشابه با این اهمیت، مورد دقت قرار گیرد.

وی پافشاری کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی باید سهم خود را در دوره‌های گوناگون اشکار کند و جواب دهد که چرا نوشته فرهنگ، چه در سطح بودجه و چه در سطح سیاست‌گذاری، این‌این چنین به حاشیه رانده شده است. آیا افتبودجه علت این حالت است یا نمایندگان مجلس حس می‌کنند کمیسیون فرهنگی قوت کافی برای اثرگذاری ندارد؟

امیری در آخر او گفت: ما ناظر انقلاب یا تحولی جدی در این حوزه نیستیم. انتظار می‌رود شورای عالی انقلاب فرهنگی با دقت به رسالت خود، جایگاه فرهنگ را در سیاست‌گذاری‌ها به‌درستی ارتقا دهد و به مظلومیت این حوزه آخر دهد.

فرهنگ، پیشران گسترش‌ای که در برنامه‌ریزی‌ها نادیده گرفته می‌شود  

ابراهیم معظمی گودرزی، در ادامه گفتگو به بازدید دو چالش اساسی حوزه فرهنگ بعد از انقلاب پرداخت و او گفت: تعدد دستگاه‌های فرهنگی، جهت موازی‌کاری و همپوشانی‌های تکراری شده می بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی با تدوین اسناد بالادستی همانند نقشه مهندسی فرهنگی سرزمین، سند حوزه موسیقی، صنایع دستی و دیگر اسناد راهبردی، تلاش کرد ماموریت های و مأموریت‌های نهادها را به‌صورت متمرکز تعریف و هدایت کند.

او گفت: بعد از انقلاب، سندی که به‌گفتن نقشه راه حوزه فرهنگ مورد منفعت گیری قرار گیرد، وجود نداشت. شورا با تدوین نقشه مهندسی فرهنگی، دو مقوله تخصص‌گرایی و هدایت‌گری در فرهنگ را به‌صورت رسمی و مدون چارچوب‌بندی کرد. به تعبیر مقام معظم رهبری، مهندسی فرهنگی باید اهداف فرهنگی حاکمیت را تعریف کند و این اهداف در سه حوزه فرهنگ ملی، عمومی و علمی جستوجو شده است.

معظمی گودرزی خاطرنشان کرد: با رویکرد قرارگاهی شورای عالی انقلاب فرهنگی، اجرای این اسناد در استان‌ها اغاز شد. پیش از این، استان‌ها فاقد سند گسترش فرهنگی بودند و امور فرهنگی به‌صورت سلیقه‌ای و بر پایه دیدگاه‌های دستگاه‌ها پیش می‌رفت. اکنون نقشه راه مناسبی برای استان‌ها طراحی شده است و هر استان بر پایه برتری‌ها و مسائل خود امور فرهنگی را مدیریت می‌کند.

او همین طور گفت: عمل های مهمی در قالب مصوبات و راهبردهای شورا انجام شد تا مسائل فرهنگی در دستگاه‌ها به‌صورت تعریف‌شده پیش برود. فرهنگ باید به‌گفتن یک پیشران پویا و فعال، نقش پررنگ‌تری ایفا کند. با این حال، تا پیش از دهه ۹۰، ستاد هماهنگی نقشه جامع علمی سرزمین زیاد تر مورد دقت می بود و راهبردهای شورا عمدتاً در حوزه علمی متمرکز می بود. 

معظمی گودرزی اظهار کرد: از دهه ۹۰ با تحول مدیریت، ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی سرزمین راه اندازی شد و با ریاست معاون اول رئیس‌جمهور، نظامی برای راهبری و هماهنگی بین نهادهای فرهنگی تشکیل شد. این ستاد تلاش کرد ظرفیت‌های فرهنگی را برای گسترش و مدیریت سرزمین به‌کار گیرد.

او گفت: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، دو سال پیش از تصویب برنامه هفتم گسترش، کمیته تلفیق برنامه راه اندازی داد و سازمان‌هایی همانند سازمان برنامه و بودجه و سازمان تبلیغات اسلامی را در این روال دخیل کرد. طی یک برنامه فشرده ۷ ماهه، همه دستگاه‌های فرهنگی به سمت طراحی احکام مؤثر برای برنامه هفتم سوق داده شدند. 

معظمی گودرزی با انتقاد از کم‌توجهی به فرهنگ در سطح کلان او گفت: متأسفانه نگاه و چشم‌انداز مشترکی برای پیشران بودن فرهنگ در بین مسئولان رده‌بالا و مدیران دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی دیده نمی‌شود. این کار علتشده احکام پیشنهادی دبیرخانه شورا در لایحه برنامه هفتم، در حوزه فرهنگ ضعیف و ناکافی باشد.»  

وی در آخر پافشاری کرد: فرهنگ به‌گفتن زیرساخت گسترش اجتماعی و تمدنی، نیازمند دقت اختصاصی‌ای است. نادیده گرفتن آن در برنامه‌ریزی‌های کلان، ضربه‌ای جدی به نقش محوری فرهنگ در مدیریت و گسترش سرزمین داخل خواهد کرد. 

امید عبداللهی، معاون اجتماعی ستاد فرهنگی اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی در برنامه «در مسیر اندیشه» شورای عالی انقلاب فرهنگی را نهادی حاکمیتی توصیف کرد و او گفت: حکمت مهم شکل‌گیری این شورا، پیشبرد مسیر تعالی علمی و فرهنگی، بدون تأثیر از چرخش دولت‌ها بوده است. اکثر اعضای شورا با نظر مقام معظم رهبری تعیین خواهد شد، از این رو این نهاد کمترین تأثیرپذیری را از تغییرات سیاسی داشته و این یکی از نقاط مثبت آن است. 

وی با پافشاری بر نقش شورا در پیوند علم و فرهنگ ایرانی اسلامی، اظهار کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی، به‌گفتن بستری برای تعالی علمی و فرهنگی، مسیر خود را بر پایه فهمیدن عمیق امام خمینی(ره) و ادامه این مسیر توسط رهبر معظم انقلاب پیش برده است. شورا با تکیه بر این مبانی، علم و فرهنگ را به‌صورت توأمان و هماهنگ پیش می‌برد.

عبداللهی خاطرنشان کرد: علم و فناوری، ماهیتی خنثی ندارند؛ بلکه استیلای علمی و اقتصادی، عرصه‌ساز استیلای فرهنگی است. از این رو، شورا بر پایه رهنمودهای رهبری حرکت کرده و تلاش کرده در مقاطع گوناگون، خود را به‌روز نگه دارد. در برخی دوره‌ها، شورا نقش ستادی ایفا کرده و در دوره‌هایی نیز به سیاست‌گذاری و تدوین اسناد فرهنگی پرداخته است.

وی با اشاره به اهمیت اسناد بالادستی شورای عالی انقلاب فرهنگی او گفت: نقشه مهندسی فرهنگی سرزمین یکی از با اهمیت ترین اسناد شورا است که برخی بدون مطالعه دقیق آن به نقد می‌پردازند. این سند در حوزه مدیریت کلان و اسناد بالادستی، کامل‌ترین نقشه‌ای است که سرزمین در اختیار دارد. با این حال، اگر اجرای این سند در زمان خود جدی‌تر جستوجو می‌شد، امروز ناظر تحقق اهداف و مصوبات بیشتری بر پایه محتوای آن بودیم.

عبداللهی از عمل های شورا در تدوین مصوبات گوناگون خبر داد و افزود: از جمله این مصوبات می‌توان به سند موسیقی، سند میراث فرهنگی و مصوباتی با همکاری نهادهای گوناگون اشاره کرد. برخی دستگاه‌ها فکر می‌کنند صرف همکاری با شورای عالی انقلاب فرهنگی، توانایی از بین بردن مسائل را دارند، که نشان‌دهنده وجود رویکرد فرهنگی در تعداد بسیاری از نهادهاست.

وی با اشاره به تحول مسیر شورا از سندنویسی به ساختارسازی فرمود: دوره سندنویسی به آخر رسیده و اکنون شورا داخل دوره ساختارسازی شده است. در این راستا، نهادهایی همانند شورای فرهنگ عمومی، شورای عالی جوانان و نوجوانان، و شورای اجتماعی سرزمین تشکیل شده‌اند که هر یک بخشی از بار فرهنگی سرزمین را بر دوش دارند.

عبداللهی در عین حال از کمبودهای حاضر در حوزه اجرا انتقاد کرد و او گفت: با وجود تدوین و ساختارسازی مناسب، تعداد بسیاری از مصوبات شورا تا این مدت در مرحله اجرا تحقق اشکار نکرده‌اند. شورا به‌گفتن نهادی پویا و به‌روز، باید برای از بین بردن این کاستی‌ها تلاش کند.

وی در آخر خاطرنشان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی باید مدام خود را با نیازهای روز جامعه منطبق سازد و مسیر تعالی علم و فرهنگ را در سرزمین به‌طور مؤثر هدایت کند.  

انتهای مطلب/