تصور کنید یک ساختمان در حال تکمیل است، طبقه به طبقه بالا می‌رود و هر مرحله از ساخت نیاز به تکیه گاهی محکم دارد. داربست ها همان تکیه گاه‌های موقتی هستند که ایمنی و دسترسی را برای کارگران فراهم می‌کنند. اما داربستی که روی آن ایستاده‌اند، به لوله هایش استوار است، لوله‌هایی که باید به اندازه‌ی کافی مقاوم، پایدار و مناسب شرایط پروژه باشند. انتخاب نادرست می‌تواند هم روند کار را مختل کند و هم خطرات جدی ایجاد کند.
این راهنما با هدف ارائه معیارهای فنی و عملی، از جمله محاسبه بارگذاری، تطابق با استانداردهای بین المللی، مقاومت در برابر خوردگی و انعطاف پذیری در نصب، به شما کمک می‌کند تا بهترین گزینه را با توجه به نیازهای پروژه خود انتخاب کنید.
انواع لوله های داربستی و کاربردهای آنها
لوله های داربستی به عنوان اجزای اصلی در ساختارهای داربستی کاربرد دارند و در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام وظیفه خاصی را در ایجاد پایداری و استحکام سازه ایفا می‌کنند. سه نوع اصلی لوله داربستی شامل لوله های استاندارد (Standards)، لوله های افقی در طول داربست (Ledgers) و لوله های افقی در عرض داربست (Transoms) می شود.
لوله های استاندارد، لوله های عمودی هستند که به عنوان ستون های اصلی حمایت از ساختار داربست عمل می‌کنند. این لوله ها نیروی عمودی را به زمین منتقل کرده و بار سازه را بر دوش خود می‌کشند. لوله های افقی در طول داربست، لوله هایی هستند که به صورت افقی بین استانداردها قرار می‌گیرند و وظیفه ایجاد حمایت جانبی و تقویت پایداری ساختار داربستی را بر عهده دارند. لوله های افقی در عرض داربست نیز لوله های کوچکی هستند که به صورت افقی بر لوله های Ledgers قرار می‌گیرند. این نوع لوله نیز وظیفه تامین ایمنی و استحکام داربست را برعهده دارد.
تنوع جنس لوله های داربستی و تاثیر آن ها بر ایمنی سازه
لوله های داربستی در جنس های مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام ویژگی ها و مزایای خاص خود را دارند. انتخاب بین فولاد، گالوانیزه یا آلومینیوم مستقیما بر عملکرد و ماندگاری داربست تاثیر می‌گذارد و به شرایط محیطی، نوع پروژه و حتی هزینه های نگهداری هم بستگی دارد. در ادامه، نگاهی دقیق تر به این گزینه ها خواهیم داشت.
۱- لوله داربستی فولادی
لوله های فولادی، پر استفاده ترین نوع در داربست بندی هستند و به دلیل استحکام بالا، توانایی تحمل بارهای سنگین را دارند. این لوله‌ها برای پروژه های بلند، پل سازی و سازه های دائمی موقت، انتخاب خوبی محسوب می‌شوند. لوله داربستی فولادی هرچند وزن بالایی دارد، اما پایداری قابل توجهی در برابر نیروهای فشاری و کششی دارد. با این حال، اگر پوشش محافظتی نداشته باشند، در برابر رطوبت دچار زنگ زدگی می‌شوند که نیاز به نگهداری مداوم دارد.
۲- لوله داربستی گالوانیزه
این نوع لوله ها همان فولادی هستند که با یک لایه روی پوشانده شده‌اند تا از خوردگی و زنگ زدگی محافظت شوند. لوله های گالوانیزه در پروژه هایی که در معرض شرایط جوی نامساعد، رطوبت بالا یا محیط های صنعتی خورنده قرار دارند، انتخاب بهتری محسوب می‌شوند. دوام بالای این لوله ها باعث کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری شده و طول عمر بیشتری نسبت به فولاد معمولی دارند، هرچند نسبت به آن، هزینه اولیه بالاتری خواهند داشت.
۳- لوله داربستی آلومینیومی
لوله های آلومینیومی به دلیل وزن کم، گزینه مناسبی برای پروژه هایی هستند که نیاز به جابه‌جایی و نصب سریع دارند. این لوله ها در برابر زنگ زدگی مقاوم بوده و برای استفاده در مناطق مرطوب یا سازه های موقتی ایده آل هستند. با وجود وزن سبک، استحکام کافی برای داربست های کم ارتفاع دارند، اما برای پروژه های سنگین و بلند معمولا انتخاب خوبی نیستند. همچنین، قیمت بالاتر آنها ممکن است، برای برخی پروژه ها مساله مهمی باشد.
ضخامت لوله داربستی و تاثیر آن بر استحکام سازه
لوله های داربستی در ضخامت های مختلفی تولید می‌شوند که انتخاب صحیح آنها با توجه به نوع پروژه و میزان بارگذاری بسیار حائز اهمیت است. معمولا لوله های داربستی در ضخامت های ۱.۸ میلی متر تا ۳ میلی متر تولید می‌شوند. ضخامت های استاندارد این لوله ها معمولا ۲ میلی متر، ۲.۵ میلی متر و ۳ میلی متر هستند. البته برخی از تولیدکنندگان بر اساس نیاز بازار، ضخامت های و خاصی را نیز تولید می‌کنند.
لوله های داربستی معمولا در سه دسته اصلی سبک، متوسط و سنگین از نظر ضخامت طبقه بندی می‌شوند. لوله های سبک که دارای ضخامت ۲ میلیمتر هستند، بیشتر در پروژه هایی استفاده می‌شوند که به سازه ای با وزن کمتر نیاز دارند. این لوله‌ها عمدتا در اتصالات و بخش های مختلف سازه های کوچک به کار می‌روند. لوله های متوسط با ضخامت حدود ۲.۵ میلیمتر، انتخاب مناسبی برای پروژه های با اندازه متوسط و ساختارهای کناری هستند، به دلیل اینکه تعادلی بین استحکام و وزن ایجاد می‌کنند.
لوله های داربستی سنگین با ضخامت ۳ میلی متر به عنوان پایه ها و قسمت های پایینی سازه های داربستی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لوله ها معمولا دارای قطر داخلی ۴۸ میلی متر و طولی بین ۳ تا ۶ متر هستند که با توجه به نیاز پروژه قابل تنظیم است. در برخی موارد، ضخامت این لوله‌ها می تواند تا ۵ میلی متر نیز افزایش می‌یابد و قطر خارجی آنها به ۴۸.۳ میلی متر می‌رسد.
نحوه محاسبه ظرفیت باربری لوله های داربستی
برای محاسبه ظرفیت باربری لوله های داربستی، ابتدا باید مجموعه ای از پارامترها و مشخصات را بررسی کرد. این مراحل به ترتیب عبارتند از:
مشخصات لوله
- جنس لوله: جنس لوله تاثیر مستقیم بر ظرفیت باربری آن دارد. لوله های فولادی به دلیل استحکام بیشتر، قادر به تحمل بار بیشتری نسبت به لوله های آلومینیومی هستند.
- قطر و ضخامت دیواره: هرچه قطر و ضخامت لوله بیشتر باشد، ظرفیت باربری آن نیز افزایش می‌یابد؛ زیرا لوله های با قطر و ضخامت بیشتر از استحکام بیشتری برخوردارند و می‌توانند بارهای بیشتری را تحمل کنند.
بارهای وارده
- بار مرده: این بار شامل وزن خود داربست و اجزای ثابت آن است.
- بار زنده: این بار مربوط به وزن کارگران، تجهیزات و مصالحی است که ممکن است بر روی داربست قرار گیرند.
وزن لوله
وزن لوله داربست به طور مستقیم بر ظرفیت باربری آن تاثیرگذار است. لوله های با وزن بیشتر معمولا از مقطع و ضخامت بیشتری برخوردار هستند که موجب افزایش مقاومت آنها در برابر بارهای خمشی و فشاری می‌شود. این ویژگی باعث بهبود استحکام و پایداری در برابر تغییرات بارگذاری می‌گردد. با این حال، وزن اضافی می‌تواند منجر به افزایش نیروهای ناشی از انحراف، پیچش و تغییر شکل های غیر قابل قبول شود که در طراحی و اجرای داربست ها باید به دقت محاسبه و مدیریت شود.
نوع و کیفیت اتصالات
اتصالات داربستی نقش بسیار مهمی در ظرفیت باربری دارند. اتصالات ضعیف یا نادرست می‌توانند باعث کاهش استحکام و افزایش خطرات در سازه شوند. بنابراین، استفاده از کوپلرهای مناسب و نصب دقیق آن ها ضروری است.
محاسبه ظرفیت باربری
با استفاده از مشخصات لوله و بارهای وارده، ظرفیت باربری محاسبه می‌شود. این محاسبات معمولا بر اساس فرمول های استاندارد انجام می‌شود و در داربست های با مدل های مختلف مانند مثلثی، مستطیلی یا غیره، فرمول های متفاوتی برای تعیین ظرفیت باربری وجود دارد. این فرمول‌ها به فاکتورهای مختلفی همچون طول لوله، نحوه تکیه گاه‌ها، نوع اتصالات و بارهای اعمالی بستگی دارند.
نکات کلیدی هنگام انتخاب و خرید لوله داربستی
هنگام انتخاب و خرید لوله های داربستی، توجه به موارد زیر ضروری است:
جنس لوله: لوله های داربستی معمولا از فولاد گالوانیزه یا آلومینیوم تولید می‌شوند. لوله های فولادی گالوانیزه به دلیل مقاومت بالاتر در برابر خوردگی و شرایط محیطی سخت، به ویژه در پروژه های خارج از ساختمان، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ابعاد و اندازه ها: لوله های داربستی در ابعاد استاندارد و قابل تنظیم به بازار عرضه می‌شوند. این لوله ها معمولاً دارای طول هایی در حدود ۶ متر هستند، اما بر اساس نیاز پروژه و شرایط کاری می‌توان طول های مختلفی از آنها تهیه کرد. انتخاب طول و قطر مناسب بسته به نوع پروژه و ظرفیت باربری مورد نیاز، ضروری است.
سازگاری با اتصالات: لوله های داربستی باید با انواع مختلف اتصالات مانند کوپلرها و گیره ها سازگار باشند تا امکان نصب سریع و ایمن فراهم شود. این سازگاری نقش مهمی در ثبات و پایداری سازه های داربستی دارد.
ظرفیت باربری: لوله های داربستی برای تحمل بارهای مختلف طراحی و تولید می‌شوند. این لوله ها با توجه به مقاومت و ظرفیت تحمل بار در دسته های مختلفی طبقه بندی می‌شوند، که انتخاب هر یک از آنها به نوع و نیاز پروژه بستگی دارد.
سهولت نصب و انعطاف پذیری: لوله های داربستی معمولا به گونه ای طراحی می‌شوند که نصب و تنظیم آنها به راحتی امکان پذیر باشد. این ویژگی ها موجب می‌شود تا فرآیند نصب داربست در پروژه های پیچیده و فنی با سرعت و دقت بیشتری انجام شود.
استانداردهای ایمنی: برای اطمینان از ایمنی کارگران و استحکام سازه، لوله های داربستی باید مطابق با استانداردهای ایمنی ملی و بین المللی تولید شوند. رعایت این استانداردها موجب می‌شود تا لوله ها در برابر فشارهای مختلف به خوبی عمل کرده و مانع از بروز حوادث غیر منتظره شود.
انتخاب لوله داربست یکی از مراحل مهم ساخت اسکافولد است که نیاز به دقت در انتخاب جنس، ضخامت و ابعاد لوله‌ها دارد تا سازه ای پایدار و مقاوم در برابر بارهای مختلف داشته باشیم. با توجه به شرایط محیطی و نوع پروژه، استفاده از لوله هایی با کیفیت و مطابق با استانداردهای ایمنی می‌تواند از بروز مشکلات در آینده جلوگیری کند. با انتخاب دقیق، می‌توان به راحتی از داربست ها به عنوان تکیه گاهی مطمئن برای تکمیل پروژه ها استفاده کرد و از نتیجه کار لذت برد.