دهه ۱۹۹۰ میلادی دورانی می بود که خودروها به‌مرور زمان منقلب شدند. در این دهه، اتومبیل‌ها از ابزارهای مکانیکی و آنالوگ به‌سمت تجهیزاتی دیجیتال حرکت کردند. یکی از نقاط تحول اتومبیل‌ها در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی افزایش سنسورهایی می بود که روی موتور ماشین نصب می‌شد. در نوشته امروز دیجیاتو به یکی از همین سنسورهای مهم می‌پردازیم. در ادامه می‌خواهیم به شما توضیح بدهیم که سنسور دور موتور چیست، کار سنسور دور موتور چیست و محل قرارگرفتن سنسور دور موتور کجاست. برای یافتن این حقایق، در ادامه متن با ما همراه شوید.

سنسور دور موتور چیست؟

سنسور دور موتور یکی از چندین سنسور مهم ماشین است که به سنسور موقعیت میل‌لنگ (Crankshaft Position Sensor) نیز شناخته می‌شود. این سنسور یکی از اجزای حیاتی خودروهای مدرن و امروزی است. سنسور دور موتور در خودروهای داخلی همانند پژو ۲۰۶ و رانا نیز وجود دارد و نقش پررنگی در ادامه فعالیت موتور ماشین ایفا می‌کند.

ماموریت سنسور دور موتور اندازه‌گیری شدت و موقعیت چرخش میل‌لنگ است. با ارسال اطلاعات موقعیت میل‌لنگ و شدت چرخش آن دور موتور روی صفحه کیلومترشمار به شما نشان داده می‌شود.

کار سنسور دور موتور چیست؟

در تکه قبل به این نوشته اشاره کردیم که سنسور دور موتور به شما مشخص می کند موتور ماشین در کدام حالت قرار دارد و چطور عمل می‌کند اما ماموریت سنسور دور موتور فقط نمایش اعداد و رقم های نیست. این سنسور ماموریت های مهم‌تری نیز بر مسئولیت دارد.

سنسور دور موتور با سنجش اطلاعات میل‌لنگ، این اطلاعات را به واحد کنترل الکترونیکی موتور یا همان کامپیوتر ماشین (ECU) ارسال می‌کند. داده‌های این سیستم برای بهینه‌سازی عملکردهای گوناگون موتور همچون زمان‌بندی تزریق سوخت، جرقه‌زنی و حتی ترمز ضدقفل منفعت گیری خواهد شد؛ به این علت فعالیت سنسور دور موتور فراتر از نمایش داده‌ای ساده روی صفحه کیلومتر ماشین است. اگر مشکلی برای این سنسور پیش بیاید، موتور نمی‌تواند درست جرقه‌ بزند و موتور اتومبیل نامنظم فعالیت خواهد کرد.

جزئیاتی زیاد تر از کارکرد سنسور دور موتور

سنسور دور موتور با منفعت گیری از اصول ساده فیزیکی کار می‌کند. طبق معمولً سنسور دور موتور با منفعت گیری از قوانین میدان مغناطیسی نسبت به اندازه‌گیری موقعیت میل‌لنگ و شدت حرکت آن فعالیت می‌کند. یقیناً برخی انواع سنسور دور موتور نیز با منفعت گیری از قوانین ناکامی نور کار می‌کنند. سنسورهای دور موتور طوری طراحی خواهد شد که بتوانند با دقت بالا، مقدار چرخش میل‌لنگ را محاسبه کنند. این چنین این سنسورها روبه رو تغییرات دما، رطوبت و سختی مقاوم‌اند.

سنسور دور موتور با تشکیل سیگنال‌های الکتریکی بر پایه اصول مغناطیس یا نور تغییرات در این ۲ مشخصه را اندازه‌ می‌گیرند. سیگنال‌های تشکیل سنسور دور موتور با شدت و موقعیت چرخش میل‌لنگ مرتبط‌اند. بعد از اندازه‌گیری این تغییرات، داده‌های اندازه‌گیری‌شده به‌شدت به کامپیوتر ماشین ارسال خواهد شد. کامپیوتر ماشین نیز با پردازش سیگنال‌ها، زمان‌بندی عملیات احتراق پیشرانه را تعیین می‌کند. در واقع سنسور دور موتور به کامپیوتر ماشین پشتیبانی می‌کند کارکرد کلی موتور را کنترل کند.

انواع سنسور دور موتور

طبق معمولً ۳ دسته سنسور دور موتور در خودروهای درون‌سوز بازار وجود دارد. این سنسورها به شرح زیر است:

سنسور با تحول‌پذیری متغیر یا VR‌:

در این سنسورها از میدان مغناطیسی برای سنجش موقعیت میل‌لنگ منفعت گیری می‌شود. سنسورهای متغیر از آهنربا و سیم‌پیچ راه اندازی شده‌اند. جنس میل‌لنگ در موتورهای درون‌سوز فلزی است. هنگامی که بخشی از این میل‌لنگ فلزی از کنار سنسور عبور می‌کند، تغییراتی در میدان مغناطیسی سنسور تشکیل می‌شود. این تغییرات ولتاژ متناوب یا AC در سیم‌پیچ القا می‌کنند. فرکانس (شدت) و طول موج ایجادشده نشان‌دهنده شدت و موقعیت میل‌لنگ است.

سنسورهای دورموتور VR نیازی به منبع تغذیه و ربط با باتری ماشین ندارند اما ولتاژ خروجی قابل‌توجهی تشکیل می‌کنند. در خودروهای ابتدای دهه ۱۹۹۰ و اواخر دهه ۱۹۸۰، همانند پراید و پژو ۴۰۵، از این سنسور دور موتور منفعت گیری می‌شود.

سنسور تاثییر هال یا HALL :

در سنسورهای دور موتور از نوع تاثییر هال، از آهنربا کنار ترانزیستور منفعت گیری می‌شود. با عبور میل‌لنگ فلزی از جلوی سنسور، میدان مغناطیسی آهنربا تحول می‌کند. هم‌زمان با تحول میدان مغناطیسی آهنربا، ترانزیستور خاموش و روشن می‌شود. با خاموش و روشن شدن ترانزیستور، سیگنال موردنیاز از موقعیت میل‌لنگ تشکیل می‌شود.

سنسورهای تاثییر هال به منبع تغذیه متناوب با ولتاژ ۵ ولت نیاز دارند و ولتاژ خروجی آنها نیز مکرر تحول می‌کند. سنسورهای تاثییر هال در موتورهایی نظیر TU5 (خانواده پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷ و رانا) و EF7 (سمند، سورن و دنا) مورد منفعت گیری قرار گرفته‌اند.

سنسور نور یا OPTO :

در سنسورهای دور موتور نوری، از منبع نوری، همانند چراغ LED، و گیرنده نوری یا فوتوترانزیستور منفعت گیری می‌شود. با عبور میل‌لنگ از بین منبع نوری و گیرنده نوری، نور قطع می‌شود و ولتاژ خروجی تحول می‌کند. سنسورهای نوری به منبع تغذیه نیاز دارند و خروجی آنها دیجیتال ارسال می‌شود. منفعت گیری از سنسورهای نوری در خودروهای ژاپنی مرسوم است.

محل قرارگرفتن سنسور دور موتور کجاست؟

سنسور دور موتور ماموریت اندازه‌گیری حرکت میل‌لنگ را بر مسئولیت دارد؛ به این علت باید نزدیک این قطعه نصب شود. سنسور دور موتور طبق معمولً عقب موتور و نزدیک فلای‌ویل و پوسته کلاچ قرار می‌گیرد. در این منطقه سنسور دور موتور می‌تواند حرکت میل‌لنگ را به‌خوبی بسنجد و یقیناً درصورت ابراز مشکل، به‌آسانی معاوضه شود اما امکان پذیر در برخی خودروها سنسور دور موتور در موقعیت متغیری نصب شود؛ برای مثال سنسور دور موتور برخی خودروها نزدیک محور چرخ‌ها قرار گرفته است.

علائم خرابی سنسور دور موتور کدام‌اند؟

سنسور دور موتور نزدیک موتور و گیربکس نصب می‌شود؛ به همین علت در برابر حرارت زیاد صدمه‌پذیر است. اگر حرارت موتور و گیربکس بیشتر از حد افزایش یابد، این سنسور صدمه می‌بیند. با صدمه‌دیدن سنسور دور موتور، این حسگر درست کار نمی‌کند. نشانه‌های خرابی سنسور دور موتور به شرح زیر است:

قطع شدن پمپ بنزین زمان استارت‌زدن ماشین

افزایش غیرعادی مصرف سوخت

افت محسوس قوت موتور

استارت‌خوردن ماشین اما روشن نشدن آن

تحول در صدای عادی موتور

گاز‌خوردن ماشین در حالت سکون یا زمان معاوضه دنده

لرزش یا ریپ‌زدن موتور در زمان شتاب‌گیری

خاموش شدن ناگهانی موتور، به‌خصوص در ترافیک یا دور آرام

روشن شدن چراغ چک موتور

تأخیر در روشن شدن موتور

نمایش نادرست یا نامنظم دور موتور در صفحه کیلومتر شمار

جمع‌بندی

در نوشته امروز دیجیاتو، به سنسور دور موتور و جزئیات آن پرداختیم. همه خودروهای انژکتوری که در بازار ما اراعه شده‌اند، به سنسور دور موتور مجهزند. این سنسور حسگر ساده‌ای محسوب می‌شود اما تأثیر قابل‌توجهی بر اندازه‌گیری مقدار هوا و سوخت دارد. در واقع سنسور دور موتور قطعه‌ای ساده است که تأثیرات چشمگیری بر نحوه فعالیت موتور ماشین دارد.

این قطعه امکان پذیر به دلایل مختلفی صدمه ببیند که با اهمیت ترین علت آن حرارت بیشتر از حد است. در این حالت، سنسور بخشی از قابلیت‌های خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند کارکرد میل‌لنگ را دقیق محاسبه کند. یقیناً نیاز نیست دلواپس باشید؛ چون هرگونه اشتباه در سنسور دور موتور را می‌توانید از طریق اتصال دستگاه دیاگ به کامپیوتر ماشین فهمید شود.

سؤالات متداول