به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

ساعت ۳:۲۰ بامداد امروز ایران مقصد دعوا نظامی اسرائیل قرار گرفت. در این دعوا تعدادی از شهروندان و فرماندهان نظامی به شهادت رسیدند. این عمل بی‌شک سرزمین را در شرایطی بحرانی و جنگی قرار داده و اضطراب و هراس از تبعات جنگ در این شرایط موضوعی طبیعی است که با اندکی هوشیاری و تلاش برای نگه داری خونسردی و اسایش قابل کنترل است.

مهار اضطراب در این چنین شرایطی علتافزایش امنیت شهروندان و جامعه شده و به دستگاه‌های امدادی پشتیبانی می‌کند که در حالت بهتری عمل به امدادرسانی به شهروندان صدمه‌دیده کنند. با دقت به حساسیت شرایط، ستاد مدیریت بحران طی بیانیه‌ای از شهروندان خواست کرده با نگه داری اسایش و نظم عمومی، از هرگونه عمل شتابزده که جهت اضطراب عمومی می‌شود، خودداری کنند: «شهروندان فقط به اطلاعات رسمی و معتبر دقت کنند، اخبار و دستورالعمل‌های رسمی را فقط از رسانه ملی، کانال‌های ارتباطی معتبر و رسانه‌های رسمی دریافت کنند و فعالان فضای مجازی نیز امنیت روانی جامعه را برتری اول در نظر بگیرند».

این چنین در این بیانیه از مردم خواسته شده که از ترددهای غیرضروری حتی‌الامکان خودداری کنند و در صورت نیاز با کادر امدادی همکاری کنند. اورژانس استان تهران هم با صدور اطلاعیه‌ای از شهروندان خواست، اسایش و خونسردی خود را نگه داری کنند، از تماس‌های غیرضروری با شماره ۱۱۵ خودداری کنند و این خط اختصاصی را فقط برای موارد اورژانسی و الزامی مورد منفعت گیری قرار دهند.

در این بین احتمالا برای مردم سوال باشد که راهکارهای عبور از بحران روحی و تکانه‌های عصبی چیست و چطور می‌توان با وجود خطرناک بودن شرایط محیطی و زیستی اسایش خود و خانواده را نگه داری کرد. شرق در او مباحثه با علی نیکجو، روانپزشک و روان‌درمانگر تحلیلی، به این سوالات جواب می‌دهد.

هراس واقعی

نیکجو در او مباحثه با «شرق» اصرار می‌کند که ابتدا باید این نوشته مورد بازدید قرار گیرد که آیا هراس مردم از شرایط جاری واقعی است یا خیر؟ «به نظر می‌رسد این هراس می‌تواند مبتنی بر حقیقت باشد، از طرف دیگر باید بازدید کرد که حد این هراس کجاست. به این معنی که ما آگاهی از این هراس داریم اما اگر این هراس علتشود که دچار رخوت، فلج‌شدگی، حملات پنیک و درگیری ذهنی وسواس‌‌گونه شویم به نحوی که زندگی ما به طور کامل از حد متعادل خارج شود نشان دهنده آن است که هراس‌مان واقعی نیست».

به حرف های این روانپزشک نگه داری شرایط روزمره زندگی تا حد امکان، مسئله مهمی است که در این شرایط ملزوم است مورد دقت قرار گیرد: «رفتن به محل کار، مطالعه کردن همانند روزهای قبل، گذران اوقات با خانواده، تداوم ورزش و… همه انها رفتارهایی می باشند که باید تداوم داشته باشد، این حرکت می‌تواند به افزایش تاب‌آوری و افت استرس پشتیبانی کند. از طرف دیگر زیاد مهم است که شهروندان از روبه رو با اطلاعات و پیش‌بینی‌هایی که حکایت از فاجعه دارند، دوری کنند. این اطلاعات طبق معمول در فضای مجازی انتشار می‌شود، بدون آنکه انطباقی با حقیقت داشته باشند. این اطلاعات فضا را فاجعه‌آفرین توصیف می‌کند، این نوشته هم علتمی‌شود که حس استیصال بر مردم غالب شود؛ حس استیصال هم حس عاملیت را از افراد می‌گیرد. این چنین شرایطی علتایجاد حس استرس و حملات هراس جمعی می‌شود. اگر بتوانیم که همیاری و همدلی را که در زمان جنگ ۸ ساله ناظر آن بودیم بار دیگر زنده کنیم به نحوی که جان من و جان همساله و جان کودکان ما یکی برداشت شوند به افزایش سیستم امنیت جمعی منجر می‌شود. این روزها نباید تنها به شرایط خودمان فکر کنیم بلکه باید به حالت سایرینی که در فضای حوالی ما می باشند هم رسیدگی کنیم». 

نقش ساختارها در تامین امنیت روانی جامعه

به حرف های او، بخشی از افزایش تاب‌آوری مردم و جامعه بر مسئولیت مردم و بخشی دیگر بر مسئولیت ساختار مدیریت سرزمین است: «ساختار مدیریت باید این حس را در جامعه منعکس کند که مواظب شهروندان بوده و از جان، مال و زندگی مردم به طور عاقلانه‌ای مراقبت می‌کند. متاسفانه به علت رفتارهای ساختار سیاسی سرزمین به‌اختصاصی در ۵ سال تازه، اندوخته اجتماعی آن به پایین‌ترین مقدار رسیده و مطمعن مردم کمرنگ شده است، در حالی که در شرایط جاری وفاق بین مردم و ساختار مدیریت سرزمین الزامی است و کمرنگ بودن یا فقدان این مطمعن و فقدان می‌تواند صدمه‌رسان باشد. اگر مردم حس کنند که ساختار مدیریت سرزمین عقلانیت عمل‌گرایانه ملزوم را برای حفاظت از آنها ندارد، هول و هراس جمعی را تشدید می‌کند. به این علت هر قدر مسئولان عالی سرزمین به جای امنیتی کردن فضا به سمت تلطیف زیاد تر آن حرکت کنند و فضای بین خودشان و مردم را تلطیف کنند، عرصه‌ساز افزایش حس امنیت و تاب‌آوری روانی مردم می‌شود. این که مردم حس کنند تلفیق عاملیت خودشان و ساختار سیاسی علتایجاد هم‌افزایی شده، می‌تواند علتشود، جای «فروپاشی اجتماعی»  ناظر تعالی جامعه‌ای باشد که نه تنها در طول تاریخ قوت خود را نشان داده که می‌تواند برای گذر از این حالت، توانایی هراس همگانی را تبدیل به شور و شعور همگانی کند».

گروه‌های در معرض خطر

این روان‌درمان‌گر درمورد گروه‌هایی که بیشترین نیاز را به پشتیبانی‌ها روانشناختی دارند هم می‌گوید: «کودکان، سالمندان و افرادی که در حوزه توانمندیهای فیزیکی دچار مشکلاتی می باشند همانند افراد دارای معلولیت و بیماران زیاد تر از دیگر افراد در معرض خطر می باشند. کودکان دارای نیازها اختصاصی‌‌ای می باشند. آنها از آنچه در حوالی شان می‌گذرد آگاهی ندارند. امروز اما کودکان دسترسی زیاد به فضای مجازی دارند و به همین علت در معرض انواع اطلاعات درست و نادرست قرار می‌گیرند که این نوشته می‌تواند آنها را به لحاظ روانی دچار فروپاشی کند. سالمندان هم طبق معمول در سنینی قرار دارند که علاوه بر داشتن ضعف‌های جسمی، دچار حس تنهایی می باشند و حس نزدیکی به مرگ را دارند. به این علت حالت جاری‌ می‌تواند احساسات منفی را در آنها تشدید کند. افراد داری ضعف‌های جسمی هم امکان پذیر دچار هراس و اضطراب مضاعف شوند».

او به نیازهای اختصاصی کودکان در شرایط جنگ و بحران هم اشاره می‌کند: «زیاد مهم است که مشابه با سن کودکان به آنها جواب‌های شفاف و مختصر داده شود. در ربط با کودکان هم حرکت و گفتار ما باید زیاد محتاطانه باشد. به این معنی که از یک سو کودک نباید حس کند که بزرگ‌ترها خود را باخته‌اند. چنانچه هراس‌ها و استیصال ما شدید باشد حتی اگر در روبه رو کودک درمورد آن سخن بگویید نکنیم، باز هم او حس ما را فهمیدن کرده و امکان پذیر دچار فروپاشی روانی شود. از طرف دیگر نباید به طور نمایشی به کودکان القا کنیم که هیچ اتفاقی رخ نداده و علتی برای هراس وجود ندارد. اتفاقا بهتر است که کودک فهمید شود که ما هم دچار اضطراب منطقی هستیم اما به طور منطقی درمورد آن سخن بگویید می‌کنیم و به جای از دست دادن روال معمول زندگی تلاش می‌کنیم که بر زندگی‌مان مسلط باشیم. در این چنین فضایی هر قدر کودکان کمتر دسترسی به فضای مجازی داشته باشند و کمتر تنها باشند بهتر است. این چنین کنار هم قرار گرفتن خانواده‌ها و وجود کودکان در جمع همسالان به نگه داری اسایش روانی آنها پشتیبانی می‌کند. این چنین در شرایط بحرانی سپردن مسئولیت به کودک پشتیبانی می‌کند که او در افکار خود غرق نشود».

نیکجو این را هم اضافه می‌کند که بعضی اوقات کودکان به نوع فرد دیگر از حمایتنیاز دارند. برای مثال اگر قرار است کودک را به پناهگاه ببریم بهتر است وسیله مورد علاقه او که برایش اسایش تشکیل می‌کنند، همانند عروسک خاصی که دارد و… در کنارش باشد.