محققان با همکاری گوگل دیپ‌مایند، یک مدل هوش مصنوعی به نام «آینیاس» (Aeneas) را گسترش داده‌اند که می‌تواند کتیبه‌های رومی صدمه‌‌دیده و ناقص را با دقتی بالا بازسازی، تاریخ‌گذاری و مکان‌یابی کند. این ابزار تازه دستیاری فوق‌هوشمند برای باستان‌شناسان است و به آنها در حل پازل‌های پیچیده تاریخ روم باستان پشتیبانی می‌کند.

به گزارش گاردین، هر ساله نزدیک به ۱۵۰۰ کتیبه لاتین تازه از دل خاک بیرون می‌آید. این متون باستانی که بر روی سنگ، فلز و سفال حک شده‌اند، درمورد موضوعات مختلفی همانند فرمان‌های امپراتوران، اشعار عاشقانه و سنگ‌نوشته‌های مقبره‌ها می باشند. مورخان دانشگاه ناتینگهام می‌گویند: «چیزی که این کتیبه‌ها را بی همتا می‌کند این است که توسط خود مردم باستان از همه طبقات اجتماعی نوشته شده‌اند. این دیگر تاریخِ نوشته‌شده توسط فاتحان نیست.» اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: این متون زیاد تر شکسته، فرسوده و ناخوانا می باشند و تفسیر آنها نیازمند سال‌ها تخصص و کار طاقت‌فرساست.

هوش مصنوعی گوگل برای کشف اسرار کتبیه‌های رومی

برای حل این مشکل، تیمی از محققان به سرپرستی «یانیس آسائل» (Yannis Assael) از گوگل دیپ‌مایند یک شبکه عصبی مولد به نام آینیاس را گسترش دادند. این هوش مصنوعی که بر روی پایگاه داده بزرگی شامل نزدیک به ۲۰۰ هزار کتیبه (معادل ۱۶ میلیون کاراکتر) آموزش دیده است، سه کار مهم انجام می‌دهد:

1. بازسازی متن: قسمت‌های گمشده یا ناخوانای کتیبه را با بیشترین گمان ممکن بازسازی می‌کند.
2. تاریخ‌گذاری: تخمین می‌زند که کتیبه در کدام دهه (با دقت ۱۳ سال) ساخته شده است.
3. مکان‌یابی: پیش‌بینی می‌کند که کتیبه به کدام یک از ۶۲ استان امپراتوری روم تعلق دارد.

این ابزار فراتر از یک جستجوی ساده کلمات کلیدی است و با فهمیدن عمیق، ارتباطات تاریخی نهان بین کتیبه‌ها را کشف می‌کند.

بر پایه مقاله منتشرشده در نیچر، برای سنجش توانایی آینیاس محققان مسائل سختی را پیش روی آن قرار دادند: در تحلیل کتیبه معروف «Res Gestae Divi Augusti»، آینیاس با شناسایی ظرافت‌های زبانی همانند املای باستانی، توانست تاریخ احتمالی کتیبه را به همان دو دوره‌ای که مورخان برجسته بر سر آن اختلاف‌نظر دارند، محدود کند.

در آزمونی دیگر، آینیاس با تحلیل کتیبه‌ای از یک محراب در آلمان امروزی، از طریق شباهت‌های زبانی ظریف، آشکار کرد که این کتیبه تحت تأثیر یک محراب قدیمی‌تر در همان منطقه بوده است.

بااین‌حال، این ابزار قرار نیست جانشین مورخان شود. در آزمایشی که با وجود ۲۳ مورخ انجام شد، اشکار شد که آینیاس در ۹۰ درصد موارد یک «نقطه اغاز سودمند» و عالی برای تحلیل فراهم می‌کند. این مطالعه پافشاری می‌کند که بهترین و دقیق‌ترین نتایج وقتی به‌دست می‌آید که تخصص و شهود مورخان انسانی با قوت تحلیلی هوش مصنوعی ترکیب شود.