تصور کنید بتوانید با چند میلیون تومان، مالک بخشی از ساختمان چندمیلیاردی در بهترین نقطه شهر شوید؛ آن هم بدون درگیری با دفترخانه و کاغذبازی‌های مرسوم، در هر ساعت و مکانی. این معجزه توکنایز کردن دارایی‌هاست.
در این مصاحبه همراه با جناب آقای نیما حاجیان افراکتی (دانشجوی دکتری رشته مدیریت استراتژیک و آینده‌پژوهی)، درک کاملی از توکنایزه کردن دارایی بر روی بلاکچین و مفاهیم مرتبط با آن را ارائه خواهیم کرد.
توکنایزه کردن به فرایند تبدیل‌کردن یک دارایی یا حقوق مالکیت به واحدهای منحصر به فرد به نام توکن گفته می‌شود. به زبان ساده، توکن‌سازی تبدیل هر نوع دارایی واقعی یا دیجیتال به یک توکن روی بلاکچین است. این دارایی‌ها می‌توانند شامل املاک و مستغلات، سهام شرکت‌ها، طلا، آثار هنری یا حتی حقوق مالکیت معنوی باشند.
در دنیایی که فناوری‌های دیجیتال هر روز بیشتر با زندگی ما عجین می‌شوند و رمزارزها جای خود را بین عموم پیدا کرده‌اند، به نظر می‌رسد توکنایز کردن دارایی‌ها به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است.
چند دسته دارایی هستند که بیشتر در توکنایز مرسوم هستند؛ مثل املاک، طلا، سهام، پول رایج کشورها و …
در دنیا شاهد توکنایز دارایی‌های دیجیتال، دارایی‌هایی که در واقع ملموس و فیزیکی نیستند و ارزش معنوی دارند، مثل آثار هنری و موسیقی و نقاشی خواهیم بود. مدل دیگر توکنایز کردن که در صنعت بلاکچین هم خیلی مرسوم است، تبدیل سهام استارتاپ‌ها و پروژه‌های فناوری به توکن است.
یکی از مزایای این فناوری امکان تقسیم دارایی به واحدهای کوچک است؛ برای مثال، ملکی چند ده میلیارد تومانی را در نظر بگیرید که هر کسی توانایی خرید آن را ندارد. با توکنایز می‌توان آن را به توکن‌های کوچک تقسیم کرد تا افراد با سرمایه‌های اندک هم امکان سرمایه‌گذاری داشته باشند.
در حال حاضر مهم‌ترین طبقه دارایی جهان، املاک و مستغلات است با حجم بازار ۶۱۳ تریلیون دلار. معاملات املاک و مستغلات در جهان بسیار کند صورت می‌گیرد و به‌راحتی معاملات سهام نیست و اغلب به‌طور محلی و منطقه‌ای معامله می‌شود. تصور کنید این بازار غول‌پیکر روزی برای همه مردم جهان در دسترس باشد، برای مثال فردی بتواند در ایران درحالی‌که پشت میز کاری خود نشسته، خانه‌ای در کشور دیگر به‌قصد سرمایه‌گذاری خرد، بدون حضور در آن کشور و سپس توکن آن را که همان سند است، بدون حضور شخص ثالث در کیف‌پول خود و به‌نام خود ذخیره کند.
وقتی به یک داروخانه می روید، آیا اولین قرصی که روی پیشخوان می بینید و اطلاعی هم از چیستی آن ندارید را برمی دارید و می خورید؟ مشخصا نه! چرا که چیزی درباره آن قرص نمی دانید.
اما اگر آن قرص، بسته‌بندی مناسبی داشته باشد و اطلاعات سازنده روی بسته درج شده باشد چطور؟ اگر برای خوردن آن قرص دستور پزشک داشته باشید چه؟ علاوه بر این، اگر خودتان به تنهایی می‌توانستید مطمئن شوید که ترکیبات شیمیایی قرص با ترکیبات روی بسته و دستور پزشکتان همخوانی دارد چطور؟
فرض کنید مثلا در سال ۲۰۳۰ بودید و می‌توانستید از اینکه قرص مورد نظر شما با دی‌ان‌ای شما همخوانی دارد اطمینان پیدا کنید. در این صورت آیا قرص مورد بحث، ارزش بیشتری نداشت؟ قطعا که همینطور است. ارزش آن قرص با اطلاعات درستی که شما از آن دارید رابطه مستقیم دارد؛ حتی اگر ویژگی های قرص تغییری نکرده باشد.
امروزه دارایی‌های مالی (مواردی که می‌توان به خرید و فروش و سرمایه‌گذاری در آن‌ها پرداخت) چیزی شبیه به همان قرص روی پیشخوان هستند؛ اطلاعات کافی درباره آن‌ها ندارید، نمی دانید کجا بوده‌اند و چه کاری با شما خواهند کرد.
اما چیزی که ما از آن با عنوان توکنیزه کردن یاد می‌کنیم، باعث می‌شود بسیاری از دارایی‌ها برای بسیاری از سرمایه‌گذاران جذاب‌تر شود؛ یکی از ویژگی‌های آن، ارائه سطح بی‌نظیری از اطلاعات است.
موجودی حساب‌های روی بلاکچین با نام توکن شناخته می‌شوند چرا که می‌توان آن‌ها را به راحتی و با امنیت جابجا کرد. در اصل، فرآیند توکنیزه‌کردن به فرآیند تبدیل ذخایر، و مدیریت یک دارایی گفته می‌شود که در آن به هر دارایی یک مقدار دیجیتالی همتا داده می‌شود.
در حالت ایده‌آل، هر اتفاقی که در سیستم حسابداری دیجیتالی می‌افتد باید مفهوم قانونی داشته باشد؛ درست مثل زمانی که یک زمین معامله می‌شود و نتیجه آن، تغییر در نوع مالکیت و مالک آن زمین می‌شود و این موضوع به ثبت می‌رسد. توکنیزه کردن یک نوآوری مهم را معرفی می‌کند که در آن به جای آن که کار مدیریت دارایی‌ها به افراد واسطه سپرده شود و به آن‌ها بگوییم که چه کنند، مدیریت آن ها بطور مستقیم با خود صاحبان است.
تفاوت این رویکردها را می‌توان به راحتی از طریق تفاوت بین سیستم بانکداری و کریپتو توضیح داد. در یک حساب بانکی، مشتری دستورالعملی را به بانک می‌فرستد و این دستورالعمل توسط فردی در آن بانک انجام می‌شود؛ سپس مشتری خود را از طریق کلمه و رمزعبور تایید هویت می‌کند. در سیستم بلاکچین، فردی که درخواست تراکنشی را می‌دهد، از طریق امضای دیجیتالی خود به ارسال تراکنش می‌پردازد و واسطه‌ای هم در کار نیست.
مانعی وجود ندارد که جلوی استفاده از این روش برای دارایی‌های سنتی را بگیرد. البته که چنین کاری نیازمند ایجاد تغییرات در زیرساخت‌ها است، اما مزایای زیادی را به ارمغان می آورد. این کار هزینه‌‌ها را کاهش می‌دهد، سرعت را بالا می‌برد و امنیت را نیز افزایش می‌دهد.
روش توکنیزه‌سازی بر این اصل است که فناوری بلاکچین تمام زیرساخت‌ها را غیرمتمرکز می‌کند و پروسه ذخیره و پردازش توابع را بین تمام مشارکت‌کنندگان پخش می‌کند. این غیر متمرکزسازی باعث انعطاف‌پذیرتر شدن سیستم نیز می‌شود؛ نیاز به یک ارائه‌کننده مرکزی از بین می‌رود؛ امکان حسابرسی لحظه‌ای را نیز فراهم می کند، چرا که چندین و چند مشارکت‌کننده‌ای که به دفترکل دسترسی دارند در حال بررسی آن هستند.
مراحل کلیدی در فرآیند توکنیزاسیون دارایی‌های دنیای واقعی
توکنیزه کردن دارایی‌های واقعی شامل چند مرحله کلیدی و مهم است که در ادامه شرح داده می‌شود:
رسمی‌شدن دارایی
پیش از ورود به فضای دیجیتال، لازم است وضعیت دارایی در دنیای واقعی به‌طور کامل شفاف و رسمی گردد. این مرحله شامل ارزیابی ارزش بازار دارایی، تأیید مالکیت قانونی، بررسی سوابق مالکیت، شرایط حقوقی و مالیاتی و همچنین وضعیت فیزیکی دارایی است. به‌عبارتی، بدون شناسایی دقیق دارایی و جایگاه قانونی آن، امکان توکن‌سازی قابل اعتماد وجود ندارد.
تعریف مشخصات توکن
در این مرحله، ویژگی‌های توکن نماینده دارایی تعریف می‌شود. این مشخصات شامل مواردی مانند نوع توکن (مثلاً توکن اوراق بهادار یا توکن کاربردی)، استاندارد توکن، یا استانداردهای دیگر، میزان عرضه، حقوق مالکیتی، سود یا درآمد احتمالی، و نحوه انتقال است. این اطلاعات باید شفاف، مستند و قابل ارزیابی باشد تا اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران را جلب کند.
انتخاب بلاکچین و طراحی قرارداد هوشمند
در گام بعدی، یک شبکه بلاکچینی مناسب برای میزبانی توکن انتخاب می‌شود. انتخاب این شبکه باید با توجه به امنیت، مقیاس‌پذیری، هزینه تراکنش و امکانات توسعه انجام شود. سپس قراردادهای هوشمند طراحی و پیاده‌سازی می‌گردند تا فرآیند مالکیت، انتقال، توزیع سود و دیگر ویژگی‌ها به‌صورت خودکار و غیرمتمرکز انجام شوند.
ضرب و توزیع توکن‌ها
پس از تعریف کامل ساختار و پیاده‌سازی قراردادها، توکن‌های نماینده دارایی‌های دنیای واقعی ضرب می‌شوند. این توکن‌ها ممکن است در بازارهای اولیه به سرمایه‌گذاران فروخته شوند یا در صرافی‌های دیجیتال قابل معامله باشند. فرایند توزیع می‌تواند شامل فروش مستقیم، حراج یا ارائه از طریق پلتفرم‌های تامین سرمایه جمعی باشد.
مدیریت، نظارت و انطباق مداوم
پس از توزیع، باید دارایی‌ها به‌صورت مداوم مورد نظارت قرار گیرند. حفظ انطباق با قوانین، بررسی به‌روزرسانی‌های وضعیت دارایی فیزیکی، مدیریت قراردادهای هوشمند و اطمینان از انتقال شفاف مالکیت، از جمله وظایف مهم در این مرحله هستند. همچنین ممکن است برای حفظ اعتماد، گزارش‌های دوره‌ای منتشر شود یا از خدمات شخص ثالث برای تأیید اطلاعات استفاده گردد.