در جلسه علنی یکشنبه ۸ تیر ۱۴۰۴ مجلس شورای اسلامی، نمایندگان با تصویب مواد بسیاری از لایحه «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور (پهپاد غیرنظامی)»، الزامات جدیدی برای مالکان این دستگاه‌ها تعیین کردند.

بر پایه قانون مصوب مجلس دارندگان پهپاد ملزم به ثبت‌نام، اخذ مجوز و مراعات محدودیت‌هایی خواهند می بود. جرائم نقض این قانون نیز شامل ضبط دستگاه، حبس تا ۵ سال و حتی مجازات‌های امنیتی است.

در این گزارش تلاش داریم با اهمیت ترین نکاتی را که دانستن‌اش برای مالکان پهپاد الزامی است برای این کاربران تشریح کنیم تا با چشم باز و اطلاعات کافی درمورد پهپادی که دارند یا تصمیم تهیه‌اش را دارند، تصمیم بگیرند.

یقیناً باید دقت داشت که این مصوبه یقیناً تا این مدت به قبول نهایی شورای نگهبان نرسیده و بعد از آن نیز نیازمند تدوین آیین‌نامه اجرایی است. اطلاعاتی که در این گزارش ذکر شده، فقطً مبتنی بر محتوای مصوبات مجلس است.

ثبت مالکیت پهپاد نزد فراجا

بر پایه ماده ۶ لایحه «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور (پهپاد غیرنظامی)»، کلیه مالکان پهپادهای غیرنظامی باید با مراجعه به فرماندهی انتظامی (فراجا)، برای پهپاد خود «سند رسمی مالکیت» دریافت کنند. با دقت به تدوین نشدن آئین‌نامه اجرایی قانون، تا این مدت روال اجرایی دریافت سند رسمی اشکار نشده و فقطً می‌دانیم که مرجع صدور این سند، فراجا خواهد می بود. لایحه مذکور توضیح داده که این سند شامل شماره شناسایی یکتا، مشخصات فنی (رنگ، بدنه، موتور) و اطلاعات هویتی مالک است. هرگونه نقل‌وانتقال بدون این سند، برای خریدار و فروشنده «مجازات حمل پهپاد غیرمجاز» را در پی دارد.

این چنین مطابق ماده ۷، هرگونه تحول در مشخصات فنی اعم از رنگ بدنه، موتور و ملحقات آن و نوع کاربری در پهپادهای غیرنظامی بدون دریافت مجوز از فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و صدور سند تازه مجاز نیست و متخلفان مشمول مجازات ماده ۱۴ (حبس تا ۵ سال) خواهد شد. این حکم حتی شامل معاوضه قطعات ساده همانند ملحقات نیز می‌شود.

۳ ماه زمان برای ثبت‌نام و دریافت سند پهپاد

مطابق تبصره ۱ ماده ۱۲، دارندگان جاری پهپادها تنها ۳ ماه بعد از اجرایی شدن قانون زمان دارند نسبت به ثبت‌نام عمل کنند. بعد از این مهلت، نگهداری پهپاد بدون سند، علاوه بر ضبط دستگاه، مشمول حبس تعزیری درجه ۵ (تا ۲ سال حبس) می‌شود.

یقیناً فراجا می‌تواند در صورت خواست متقاضی تا قبل از صدور سند، حداکثر به زمان ۳ ماه مجوز موقت برای پرواز صادر کند.

الزام دریافت مجوز سپاه برای پرواز در تهران و البرز

تبصره ۲ ماده ۸ به‌صراحت هرگونه عملیات پروازی در استان‌های تهران و البرز را منوط به اخذ مجوز کتبی از «قرارگاه ثارالله سپاه» کرده و نقض این حکم، مطابق ماده ۱۵، مجازات حبس درجه ۴ (۲ تا ۵ سال حبس) را به جستوجو دارد. این چنین پرواز بر فراز تأسیسات نظامی، انتظامی و مناطق مرزی (ماده ۱۱ و ۱۵) حتی برای پهپادهای ثبت‌شده، در مرحله اول جهت ضبط دستگاه و در صورت تکرار، حبس تعزیری درجه ۵ خواهد شد.

هزینه‌های مالکیت پهپاد برای کاربران

این قانون الزامات بیمه‌ای و پزشکی نیز برای مالکان پهپادهای غیرنظامی در نظر گرفته است.

ماده ۱۹ خرید «بیمه مسئولیت مدنی» را پیش از هر پرواز الزامی کرده است. هزینه این بیمه تا این مدت اشکار نیست، اما عدم مراعات آن جریمه دارد.

 تبصره ۳ ماده ۴ نیز دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشکان معتمد و اخذ استعلام امنیتی از وزارت اطلاعات و سپاه را برای صدور گواهینامه پرواز الزامی دانسته است. این فرآیند نیز قاعدتاً هزینه‌ خواهد داشت. به این علت باید چشم به راه تدوین آئین‌نامه اجرایی قانون بمانیم تا مقدار هزینه و روال قانونی آن اشکار شود.

هشدار به خریداران تازه پهپاد

اگر تصمیم خرید پهپاد دارید، حتماً این نکات را در نظر داشته باشید:

• خرید بدون سند ممنوع: ماده ۶ قانون هرگونه خرید وفروش بدون سند رسمی را برای خریدار و فروشنده جرم محسوب می‌کند.
• خرید و فروش پهپاد برای خارجی‌ها ممنوع: ماده ۲۱ مصوب مجلس هرگونه خرید، فروش یا نگهداری پهپاد توسط اتباع خارجی را ممنوع و مستوجب حبس درجه ۴ (۲ تا ۵ سال) اظهار کرده است.

چهارچشمی از پهپادتان مراقبت کنید

ماده  ۱۴ این قانون پافشاری می‌کند اگر پهپاد حتی بدون خبر مالک برای جرائم امنیتی (همانند جاسوسی) منفعت گیری شود، مرتکب به حداکثر مجازات آن جرم (شامل اعدام یا حبس ابد) محکوم خواهد شد. این حکم شامل تشکیل، واردات یا حمل پهپاد با اهداف امنیتی نیز می‌شود. به این علت باید به‌شدت مواظب پهپادتان باشید و به منفعت گیری مشکوک یا غیرمجاز از آن حساس باشید.

یادتان باشد اگر پهپادتان به سرقت رفت یا گم شد، باید ظرف ۲۴ ساعت مفقودی و سرقت پهپاد را به پلیس گزارش دهید. عدم گزارش، جهت توقیف ۶ ماهه سند یا مجوز می‌شود.

 ماده ۱۸ قانون نیز مالک را مسئول جبران هرگونه خسارت مالی یا معنوی ناشی از پرواز پهپاد (حتی ورود به حریم خصوصی) معارفه کرده است.

حالت جاری قانون

بر پایه این گزارش این مصوبه تا این مدت ۳ مرحله قانونی پیش رو دارد:
۱. قبول شورای نگهبان
۲. ملزوم‌الاجرا شدن بعد از انتشار کردن در روزنامه رسمی.
۳. تهیه آیین‌نامه اجرایی ظرف ۳ ماه توسط وزارت دفاع و همکاران

به این علت فعلاً تنها کاری که مالکان پهپاد باید بکنند این است که اخبار را جستوجو کنند تا از آخرین تغییرات در رابطه با قوانین و مقررات مرتبط با مالکیت، نگهداری و منفعت گیری از پهپادهای غیر نظامی آگاه باشند.

این چنین قرار است مناطق مجاز پروازهای مجاز تفریحی و ورزشی نیز مطابق ماده ۹ این قانون اشکار شود که بعد از تدوین آئین‌نامه اجرایی، این مورد شفاف‌تر خواهد شد.