اگر فهمیدن کنید که تاثییر متیو چیست و چطور می‌توان با آن مقابله کرد، می‌توانید برنامه‌ریزی کنکورتان را از مسیر ناکامی به پیروزی سوق دهید.

به گمان زیادً توانایی کرده‌اید که با انگیزه‌ای بالا، برنامه‌ریزی دقیقی برای آمادگی در کنکور تدوین کرده‌اید، اما بعد از مدتی، پیشرفت قابل‌توجهی مشاهده نکرده‌اید. در همین حال، برخی دیگر با صرف زمان کمتر، نتایج بهتری کسب می‌کنند. علت این تفاوت چیست؟ یکی از جواب‌های احتمالی، تاثییر متیو است؛ عاملی نهان که می‌تواند برنامه‌ریزی شما را از مسیر پیروزی منحرف سازد.

به نقل از رضا لقمانی، مشاور حرفه ای موسسه مشاور کنکور الف مشاور داستان زیر را بخوانید:

داستان محمد: تاثییر پنهانی متیو در برنامه ریزی کنکور

محمد، دانش‌آموزی با توانایی متوسط، در کنکور پیش از ضعف در فیزیک و توانایی در زیست رنج می‌برد. (المپیادی‌ها و دانشگاهی‌ها می‌توانند این دروس را با موضوعات تخصصی خود جانشین کنند.) کلاس فیزیک برایش استرس‌زاست و از زمان راهنمایی، به‌علت برخورد تند معلم، از آن دوری می‌کند. در روبه رو، زیست برایش آسان است؛ با تمرین پیش از دبیرستان و تشویق معلم، اعتمادبه‌نفسش بالا رفته و هر شب مطالب را مرور می‌کند. محمد زیست را با اهمیت ترین درس می‌داند و درصد فیزیکش را نادیده می‌گیرد، گمان می‌کند با تحکیم زیست، ضعف فیزیک جبران می‌شود. یقیناً که یک مشاوره تحصیلی عالی می‌تواند پشتیبانی به سزایی در حل این مشکل کند.

داستان محمد نشان‌دهنده تاثییر متیو است: پیروزی در زیست انگیزه‌اش را زیاد تر کرده، اما ضعف در فیزیک او را به عقب‌ماندگی کشانده. این الگو می‌تواند برنامه‌ریزی کنکورش را مختل کند، مگر با تلاش متعادل.

تاثییر متیو چیست؟

تاثییر متیو (Matthew Effect) مفهومی در حوزه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی است که توسط رابرت مرتون نقل شده و ریشه در آیه‌ای از انجیل متیو (۲۵:۲۹) دارد:

«چون به هر که دارد، زیاد تر داده خواهد شد و او دارایی بسیاری خواهد داشت؛ اما از آن که ندارد، حتی آنچه دارد نیز گرفته خواهد شد.»

این تاثییر برگرفته از یک اصل اجتماعی است که می‌گوید: «ثروتمندان ثروتمندتر خواهد شد و فقرا فقیرتر.» در عرصه کنکور، این به معنی آن است که دانش‌آموزی که در درسی از پیش قوی است، انگیزه و پیشرفت بیشتری کسب می‌کند و زمان بیشتری به آن تعلق می‌دهد. در روبه رو، اگر در درسی ضعف داشته باشد، گمان افت انگیزه و تشدید ضعف وجود دارد. این فرآیند، شکاف بین نقاط قوت و ضعف را به‌مرور زمان افزایش می‌دهد.

چرا تاثییر متیو برنامه‌ریزی کنکور را مختل می‌کند؟

تمرکز بیشتر از حد بر دروس قوی و غفلت از دروس ضعیف، اعتدال برنامه‌ریزی شما را بر هم می‌زند. امکان پذیر فکر کنید که مسیر درستی را در پیش گرفته‌اید، اما در حقیقت، این رویه شما را از پیروزی دورتر می‌کند. تاثییر متیو به‌مثابه تله‌ای نامرئی عمل می‌کند که فرد را به سمت مطالعه دروس آسان‌تر سوق می‌دهد و ریشه‌های مشکلات را نادیده می‌گیرد. در این شرایط، دروس ضعیف‌تر به مرور زمان به پاشنه‌ی آشیل شما تبدیل خواهد شد.

شواهد علمی: آزمایش چشم آبی

آزمایش چشم آبی، که توسط جین الیوت در سال ۱۹۶۸ انجام شد، مثالای برجسته از این تاثییر است. در این آزمایش، دانش‌آموزان بر پایه رنگ چشم به دو گروه «برتر» (چشم آبی) و «کمتر» (چشم قهوه‌ای) تقسیم شدند. نتایج نشان داد:

• دانش‌آموزان چشم‌آبی با دریافت برتری مصنوعی، حرکت مغرورانه‌ای از خود نشان دادند و نمراتشان بهبود یافت.
• دانش‌آموزان چشم‌قهوه‌ای با توانایی تبعیض، منزوی شدند و کارکرد تحصیلی‌شان افت یافت.

این آزمایش قبول می‌کند که برتری اولیه (همانند تسلط بر یک درس) می‌تواند به پیروزی زیاد تر منجر شود، در حالی که ضعف اولیه (همانند ناتوانی در درس دیگر) می‌تواند به عقب‌ماندگی بیانجامد-دقیقاً شبیه تاثییر متیو در کنکور.

نشانه‌های تاثییر متیو در برنامه‌ریزی

• تمرکز بیشتر از حد بر دروس قوی: تعلق زمان طویل به دروس توانایی‌دار به علت حس رضایت‌قسمت بودن مطالعه آن‌ها.
• اجتناب از دروس ضعیف: دوری از مطالعه دروس دشوار به علت تشکیل استرس یا ناامیدی.
• عدم اعتدال در برنامه: سهم کمتر برای دروس ضعیف‌تر در برنامه‌ریزی و به‌مرور زمان فراموش شدن آن‌ها.
• افت اعتمادبه‌نفس: حس ناکامی به علت ضعف در یک یا چند درس خاص.

راهکارهای مقابله با تاثییر متیو

برای تسلط بر این تاثییر با ضعف‌ها به‌طور جدی روبه رو شوید و برنامه‌ریزی را متعادل کنید. راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

• شجاعت مواجه شدن با ضعف‌ها:
  • همانند دانش‌آموزان چشم‌قهوه‌ای که با چالش‌ها مواجه شدند، حداقل ۲ ساعت در روز را به درس ضعیف خود تعلق دهید.
  • زمان اوج تمرکز روزانه (همانند صبح) را برای مطالعه این دروس تعلق دهید.

• دریافت بازخورد دقیق از طریق آزمون‌ها:
  • شبیه تحلیل حرکت دانش‌آموزان در آزمایش، بعد از آزمون، نتایج را به‌دقت بازدید کنید.
  • بر پایه تحلیل، بر دروس ضعیف‌تر تمرکز بیشتری اعمال کنید و برنامه را تنظیم کنید.

• مدیریت روان‌شناختی و انگیزه:
  • اگر همانند دانش‌آموزان چشم‌قهوه‌ای حس دلسردی کردید، با حل یک سوال دشوار و استراحت ۱۰ دقیقه‌ای خود را تحکیم کنید.
  • از تکنیک پومودورو (۲۵ دقیقه مطالعه با ۵ دقیقه استراحت) برای دروس چالش‌برانگیز منفعت ببرید.

• تشکیل اعتدال در برنامه‌ریزی:
  • زمان مطالعه را بر پایه نیاز و اهمیت هر درس، نه فقطً علاقه، تقسیم‌بندی کنید.
  • برنامه‌ریزی را به‌صورت هفتگی بازبینی کرده و سهم دروس ضعیف را افزایش دهید.

جدول راهکارهای عملی

برنامه‌ریزی‌درسی برای پیروزی نه‌تنها در طول سال تحصیلی بلکه باید در تابستان نیز انجام شود. برنامه ریزی در تابستان یک قضیه حیاتی است که باید موارد زیر را در نظر بگیرید.

نتیجه‌گیری

تاثییر متیو نشان‌دهنده تأثیر برتری یا ضعف اولیه بر مسیر پیروزی است. با شناخت این اتفاق و به‌کارگیری راهکارهای فوق، می‌توانید برنامه‌ریزی کنکورتان را متعادل و مؤثر سازید. اگر حس می‌کنید پیشرفتی حاصل نمی‌شود، از خود سوال کنید:

آیا در دام تاثییر متیو دچار شده‌ام؟

با تمرکز آگاهانه بر نقاط ضعف و تنظیم هوشمندانه برنامه، قادر خواهید می بود این چرخه را بشکنید و به مقصد خود برسید.