تازه ترین گزارش جاب‌ویژن با گفتن «راهنمای انتخاب رشته با نگاه به شرایط بازار کار» که همزمان با اظهار نتایج کنکور انتشار شده، عکس روشنی از شکاف عمیق بین آموزش عالی و نیازهای واقعی بازار کار در ایران اراعه می‌دهد.

بر پایه نتایج این گزارش که با بازدید داده‌های بیشتر از ۵۰۰ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی تهیه شده، ۶ نفر از هر ۱۰ فارغ‌التحصیل از رشته یا دانشگاه خود ناخشنود می باشند. با اهمیت ترین علت این نارضایتی، نبوده است زمان شغلی مشابه با رشته تحصیلی و ضعف دانشگاه‌ها در تسهیل ورود دانشجویان به بازار کار گفتن شده است.

در واقع، تعداد بسیاری از دانشجویان سال‌ها زمان و انرژی صرف می‌کنند اما بعد از فارغ‌التحصیلی با بازاری مواجه خواهد شد که یا تقاضای محدودی برای رشته آنان دارد یا توانایی‌هایی که در دانشگاه کسب کرده‌اند پاسخگوی نیاز واقعی کارفرماها نیست. این قضیه مشخص می کند که فاصله بین نظام آموزشی و بازار کار معضلی جدی است.

بازار کار، کلید رضایت یا نارضایتی فارغ‌التحصیلان

آمارهای گزارش جاب‌ویژن مشخص می کند افرادی که به علت نبوده است بازار کار، در مشاغلی نامرتبط مشغول به کار شده‌اند، ۲.۵ برابر بیشتر از دیگران از تحصیلات خود ناخشنود‌اند. این یعنی حتی اگر فرد موفق شود شغلی اشکار کند، نامرتبط بودن آن شغل با تحصیلات دانشگاهی‌اش تبدیل حس ناکامی و بی‌ثمر بودن سال‌های تحصیل می‌شود. در این چنین شرایطی، مدرک دانشگاهی به جای آنکه اندوخته‌ای برای آینده فرد باشد، به یک توانایی ناکام بدل می‌شود.

این چنین، افراد بیکار بیشترین سطح نارضایتی را داشته‌اند که بر اهمیت حیاتی بازار کار در رضایت از انتخاب رشته و دانشگاه پافشاری دارد.

رشته‌های پرتقاضا که رشته اختصاصی ندارند

مطابق داده‌های این گزارش، درصد بالایی از افراد شاغل در بازار کار ایران در حوزه‌هایی فعالیت می‌کنند که تحصیلات مرتبطی با آن نداشته‌اند. نمونه بارز این نوشته گروه شغلی دیجیتال مارکتینگ و سئو است که بیشترین نرخ نیروی کار با تحصیلات نامرتبط را دارد.

بر پایه یافته‌های بازدید مذکور

• دیجیتال مارکتینگ و سئو: ۸۳٪ شاغلان با رشته غیرمرتبط
• خدمات حمایتو مشتریان: ۸۰٪
• خرید و تدارکات: ۷۱٪
• مسئول دفتر و کارمند اداری: ۵۹٪
• مدیر محصول و مالک محصول: ۵۶٪
• ترجمه و تشکیل محتوا: ۵۶٪

جزو پرتقاضاترین رشته‌هایی می باشند که در دانشگاه‌ها ا رشته‌ای جدا گانه یا آموزش کاربردی برای آن‌ها وجود ندارد. حتی در مواردی که برخی درس‌ها به این حوزه‌ها نزدیک خواهد شد، زیاد تر جنبه نظری دارند و توانایی عملی به دانشجویان منتقل نمی‌کنند.

بهترین رشته‌ها و دانشگاه‌ها از نگاه فارغ‌التحصیلان

در شاخص‌های رضایت از درآمد، رضایت شغلی و زمان‌های شغلی حاضر، رشته‌های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع و مالی و حسابداری بیشترین رضایت فارغ‌التحصیلان را کسب کرده‌اند.

در بین رشته‌ها، مدیریت و کسب‌وکار در صدر رشته‌های پردرآمد قرار گرفته‌ است. بعد از آن، رشته‌های مهندسی صنایع و کامپیوتر و فناوری اطلاعات بیشترین میانگین درآمد را به خود تعلق داده‌اند. رشته‌های مهندسی برق و مهندسی هوافضا نیز در جمع ۵ رشته‌ برتر از نظر درآمد می باشند.

از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان، رشته‌ کامپیوتر و فناوری اطلاعات رتبه‌ نخست را دارد. سپس از آن، فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی صنایع و مدیریت مالی و حسابداری بیشترین رضایت را از حالت شغلی خود اظهار کرده‌اند.

از نظر اشتغال فارغ‌التحصیلان در مشاغل مرتبط هم رشته‌های مدیریت مالی و حسابداری، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مدیریت و کسب‌وکار و کامپیوتر و فناوری اطلاعات رتبه‌های یک تا پنج را به خود تعلق داده‌اند.

 این داده‌ها مشخص می کند که رشته‌های مهندسی صنایع و کامپیوتر و فناوری اطلاعات نه‌تنها درآمد خوبی دارند، بلکه فارغ‌التحصیلانشان از شغل خود حس رضایت بیشتری هم می‌کنند.

این چنین رشته‌‌های کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع، مدیریت مالی و حسابداری و مدیریت و کسب‌وکار تقریباً در همه شاخص‌ها (درآمد، رضایت و زمان‌های شغلی) جز رشته‌های برتر می باشند. این نوشته مشخص می کند که دانشجویانی که تصمیم انتخاب رشته دارند، می‌توانند روی این حوزه‌ها اندوخته‌گذاری یقین‌تری داشته باشند.

در نهایت، می‌توان او گفت ترکیب امکان درآمد مناسب، رضایت فارغ‌التحصیلان و مقدار اشتغال در شغل مرتبط، رشته‌هایی همانند کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع و مدیریت مالی و حسابداری را به گزینه‌های برتر برای آینده‌ شغلی تبدیل کرده است.

از نظر دانشگاه‌ها نیز، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر بیشترین رضایت فارغ‌التحصیلان را در بین دانشگاه‌های سرزمین دارند.

مهاجرت؛ نتیجه شکاف تحصیل و اشتغال

در بخشی از این گزارش آمده است که شکاف روزافزون بین آموزش عالی و بازار کار، یکی از عوامل تشدید مهاجرت نیروهای متخصص است. کارشناسان هشدار خواهند داد این روال نه تنها برای دانش‌آموختگان بلکه برای اقتصاد سرزمین پیامدهای جبران‌ناپذیری خواهد داشت.